روایت مجله مهر از روزنوشت های مرحوم دیانی؛
زندگی به روایت مسعود دیانی
نور معرفت: مرحوم مسعود دیانی شاعر، مجری، برنامه ساز و دین پژوه برجسته کشورمان بود که در ماه های اخیر با سرطان درگیر بود. مواجهه عاشقانه و مومنانه او با سرطان و روزنوشت هایش از این مدت بسیار خواندنی است
خبرگزاری مهر؛ گروه مجله - جواد شیخ الاسلامی: مجری و سردبیر برنامه سوره که در این سال ها دغدغه ای جز روایت صحیح و معتبر و به روز از دین و فقه و مذهب و به تبع آن جامعه و فرهنگ و سیاست نداشت، از اردیبهشت سالی که روزهای آخر آنرا سپری می نماییم به روایت خود و روبرو شدن اش با مرگ و زندگی و سرطان پرداخت. روزنوشت های وی از درگیری اش با سرطان آنقدر واقعی و ملموس و عاشقانه بود، که بسیاری او را نه بوسیله برنامه تلویزیونی اش، بلکه از روزنوشت هایش شناختند. یا اگر هم پیش از این او را تنها از قاب دوربین صداوسیما دیده بودند، حالا درک بهتری از این روحانی مجری و برنامه ساز دین پژوه پیدا می کردند.
غوطه ور شدن در روزنوشت های مرحوم حجت الاسلام مسعود دیانی و خواندن عاشقانه های وی در یک سال گذشته حسی توأم با افسوس و رنج و لذت و مرگ آگاهی دارد. خواندن باردیگر این روایت ها بااینکه سخت بود، اما مرور باردیگر آنها می تواند ما را به درک بهتری از آنچه که مرحوم دیانی در یک سال گذشته تجربه کرده بود نزدیک تر کند و ما را در روبرو شدن با ابتلائات دنیوی به آرامشی از جنس آرامش مرحوم دیانی برساند.
فرازهایی که در ادامه می خوانید از میان ۹۰ پست اینستاگرامی و ۳۰ هزار کلمه از روزنوشت های مرحوم دیانی انتخاب شده اند. تلاش کردیم این روایت ها در عین ایجاز، روایتی خطی و منظم از نوشته های مرحوم دیانی پیش روی شما قرار دهد.
جمعه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۱؛ شاید نخستین روزنوشت در ایام بیماری
«گفت ماجراهای توی قصه ها که قرار نیست فقط برای دیگران اتفاق بیفتند؛ برای ما هم می افتند و آن وقت ما هم به دنیای قصه ها می رویم. همین».
چهارشنبه ۲۸ اردیبهشت؛ یاد مرگ، نشانه ناامیدی نیست
خلاف آنچه خیلی از آدم ها گمان می کنند، یاد مرگ، رفتن به استقبال مرگ و پذیرش مرگ نشانه ی ناامیدی نیست. امید و نشاطی را که در مرگ ریشه دارد، هیچ یأسی نمی تواند درو کند. همین.
چهارشنبه ۲۸ اردیبهشت؛ پرسید همین مسیر را انتخاب می کردی؟ گفتم آره، خوش گذشت...
خواستم زرنگی کرده باشم. پرسیدم آقای دکتر اوضاع چطور بود؟ با خنده ای که پیوست جدیت داشت اظهار داشت: «اینجا و از این لحظه به بعد من سوال می پرسم، شما جواب می دی». من هم درآمدم که: «تا وکیلم نباشه به هیچ سؤالی جواب نمی دم». گریزی هم به حکایت آن زندانی سیاسی زدم که اول بازجویی همین حرف را زده بود و دادیار هم بی معطلی قائم خوابانده بود توی گوشش که: «خیال کردی کردی اینجا دریکه؟ اینجا اوینه».
با شوخی های آغازین فاصله ها برداشته شده بود. برایم توضیح داد که هنگام تزریق بی حسی در معده و شانه ی سمت راست کمی درد خواهم داشت. خواست همکاری کنم. به دستیارانش هم گفت آقای دیانی نظرکرده اند و سفارش شده اند و باید هوایشان را داشته باشیم. گفتم آقای دکتر حالا که ما نظرکرده ایم یکی از این نمونه های بی مشکل را برای ما کنار بگذار و ما را بی خیال شو. همه خندیدیم و کار آغاز شد.
تزریق بی حسی که به اتمام رسید، کارش را روی بدنم شروع کرد. سؤال ها هم آغاز شد. پرسید: «حالا واقعاً به این حرف هایی که می زدی باور داشتی؟ خدا و دین و آخرت و این چیزها؟». با لبخند جواب دادم اگه نداشتم که حالم اینجا و الآن این قدر خوب نبود آقای دکتر. ادامه داد که: «یعنی شما هیچگاه، هیچ جا شک نمی کنید به این حرف ها؟». اینجا دیگر درد و بی حسی کار خودش را کرده بود. بی رمق و آرام گفتم: «همه اش شک بود. ما هم آن قدری که توانستیم دست و پایی زدیم برای رسیدن به یقین». بعد گفتم: «اما این طرف آدم هایی بودند که یقین شان دل آدم را قرص می کرد و شک ها را تعلیق». پرسید مثل کی؟ گفتم مثل امام علی، مثل اباعبدالله الحسین. آدم مگه می تونه به یقین حسین بن علی شک کنه؟».
این را که گفتم انگار آهی کشیده باشد گفت من این سوال را همینجا از آقای جوادی آملی هم پرسیدم. نگفت که جواب او چه بوده. اما گفت وجودش پر از انرژی های خوب بود. این را هم پرسید که «اگر هجده سال قبل، بیست سال قبل می دانستی امروز به اینجا می رسی، باز هم همین مسیر را انتخاب می کردی؟». مکثی کردم. پشت سرم، راهی که آمده بودم را نگاه کردم. گفتم: آره. خوش گذشت. با تعجب پرسید خوش گذشت؟ گفتم خیلی. همین
دوشنبه ۲ خرداد ۱۴۰۱؛ حتی وقت هایی که من بیمارستانم روضه باشد
یک وقتی آقای امجد برایمان تعریف می کرد از نخستین زیارت کربلایش. می گفت گمان من این بود پایم به کربلا برسد قالب تهی می کنم. تحمل آن غم سنگین را ندارم و می میرم. می گفت گذشت تا من با جمعی سینه سوخته ی جوان به کربلا رسیدم. به کربلا رسیدن همان و بی قراری جوان ها همان. انگار آتش زیر پا و درون سینه داشتند و چیزی نمانده بود از شدت بی قراری و جزع جان بدهند.
آقای امجد می گفت در آن سفر همه ی وقت من به تیمار و دل داری و مراقبت از این بچه ها گذشت. آنقدر که اصلاً یادم رفت اینجا کربلاست و چه غوغاها در خود دارد. آقای امجد از این قصه متوجه این حکمت شده بود که چگونه زینب کبری به لطف و تدبیر الهی داغ اباعبدالله در عصر عاشورا را طاقت آورد. اویی که کسی جز او و ولی خدا معنا، سنگینی و عظمت شهادت اباعبدالله را نمی دانست.
از اینجا به بعد روضه شروع می شد و آقای امجد حکایت می کرد که چگونه عمه ی سادات از لحظه ی شهادت اباعبدالله آنقدر مسئولیت و رنج و دغدغه داشت که زمانی برای نشستن و فکر کردن به عمق آن مصیبت عظمی نداشته باشد. انگار خدا آن همه بلای شام غریبان را داده بود تا زینب کبری زنده بماند. آقای امجد روضه ی اطفال و دوده و کاروان حسین -علیه السلام- را می خواند و ما زینب کبری را در میانه ی آن عرصات می دیدیم که از سویی به سویی می دوید.
خانه مان روضه گرفتیم. امیدوار بودیم هر هفته بماند. به فاطمه گفتم حتی وقت هایی که من بیمارستانم روضه باشد. این شادترین اتفاق این روزها بود. همه ی فکرها، اراده ها و عمل ها رفت به سمت روضه. دیگر بیمار کانون توجه نبود. همه دور یک غم شیرین جمع شده بودیم که از همه ی ما بزرگ تر بود.
خواسته بودم آقای آقایی یک ساعتی زودتر بیاید. بزرگواری کرد و آمد. خلوتی داشتیم و حرف هایی که نمی شد با دیگران زد را به او گفتم که پیر و استاد ما بود. از نخستین روز طلبگی. به یادش آوردم که بیست و یک سال قبل، نخستین روزهای طلبگی ام که خدا نعمت حج را به من ارزانی کرد او برایم نامه ای نوشت. نامه توشه ی من شد در آن سفر. بهتر از همه ی آنچه درباره ی ی حج خوانده بودم.
گفتم حالا هم در آستانه ی یک سفرم. شاید حج واقعی. گفتم دوست ندارم همه ی این روزهایم به دغدغه ی درمان بگذرد. گفتم این تجربه ای ناب و شگفت است که خدا به هر بنده ای از بندگانش عطا نمی نماید. حیف است فقط به تقلای شفا و درمان سپری شود. گفت می نویسد. و من خوشحال ترین شدم.
در روضه و پس از روضه جان داشتم. خلاف بیشتر ساعتهای این روزها که جان نداشتم. همین.
پنجشنبه ۵ خرداد ۱۴۰۱؛ سه روز بعد، سفر مشهد و معجزه ای که رقم خورد
آمدیم مشهد. دسته جمعی. بابا و مامان فاطمه هم آمدند. دو هفته ی قبل آمده بودند که بروند شمال. گیلان. شب اول من رفتم دکتر با پنتاپرازول برگردم و شربت ماستی. با غول برگشتم و آنها تخته بند تهران شدند. عادله هم آمد. پرنسا و مادرش هم آمدند. برای نخستین بار.
تا شب جان حرم رفتن نداشتم. حالم اما خوب خوب بود. معجزه ای که همه می گفتند اتفاق افتاده بود. انگار. پس از روزها بیش از دو سه لقمه غذا خوردم. به عادله گفتم تا می توانم و راه باز است، برایم لقمه بگیرد. نان تافتون و کره و مربای هویج. هی لقمه داد و من خوردم. بی دردِ سرسام آور قفسه ی سینه و بی اشتهایی و توی لک رفتن بعدش. پس از روزها دلم چایی هم خواست. با آب مشهد دم کرده بودند. زیر زبانم تلخ آمد. به فاطمه گفتم برایم با آب معدنی دم کند. ساخت و نیم لیوان چایی نوشیدم. دلم تنگ شده بود.
برای ظهر هم به حاج آقا -بابای فاطمه- گفتم دلم کباب امید می خواهد. مثل مشهدهای قبل. پس از حرم با حاج خانم گرفتند و آمدند. قاشق اول را با برنج خوردم. درد آمد و آنقدر گرده و قفسه ی سینه ام را فشار داد که اشکم درآمد. توی ذوقم خورد. ولی تسلیم نشدم. روز تسلیم نبود. خلاف قاعده قرص بامداد و شب را ظهر هم خوردم. صبر کردم و بعد کباب برگ را خالی خوردم. برای شب هم به همه گفتم دلم پیتزا می خواهد.
معجزه همین ها بود. توانایی و ذوق خوردن نیم لیوان چایی. چند لقمه نان و کره و مربا. و توانایی نشستن روی صندلی، توی تراس خانه، رو به حرم و دعا خواندن. به فاطمه گفتم کاش می شد مشهد بمانیم. روزها. ماه ها. مطمئن بودم اگر آزمایش دو روز قبل را آن روز انجام می دادیم دیگر نه خبری از توده ی چنگ زده به معده بود، نه توده ی ریشه کرده در کبد و نه درگیری غده های لنفاوی. خوب بودم. شفا پیدا کرده بودم. غذا می خوردم. تا غروب نخوابیدم. عصر دلم بستنی هم خواست. بابای فاطمه خرید. چندتا تلفن جواب دادم. با نفس و گرم. آیه را بغل نمی توانستم بکنم اما بی بغل ساعت ها بازی کردیم. خوب شده بودم.
شب رفتیم حرم. بقیه زودتر رفته بودند. من و فاطمه و آیه و عادله دیرتر رفتیم. مرتضی با ویلچر منتظرمان بود. دوست داشتم با پای خودم بروم. راه زیاد بود. تا به گوهرشاد برسیم تمام شده بودم. نشستم. آیه و ارغوان هم روی پاهایم نشستند. انگار شهر بازی بود. خوشحال بودم که بیماری پدر گاهی می تواند مایه ی شادی و خنده بچه ها باشد. عصر هم در بازی و شوخی آرام آرام ارغوان را برای روزهای سخت آماده کرده بودم. می خواست اجازه بدهم یک دفعه آرایشم کند. قبول کردم و این را بهانه کردم که چند وقت دیگر موها و ریش های من می ریزند یا خودم کوتاهشان می کنم و آن وقت بهترین زمان برای این کار است. اول دستی به موهایم کشید. گفت موهات خوشگله بابا. حیفه. ولی سریع عبور کرد و گفت بابا قول بده کلاه گیس زنونه بگذاری. می خواست زنم کند.
فکر می کردم توی حرم گریه می کنم. جز چندثانیه ی اول که گنبد را دیدم گریه نداشتم. یک شادی و آرامش غریب توی دلم جا کرده بود. بیشتر دلم می خواست با بچه ها شوخی نماییم و بخندیم. ربانی ها و صفایی ها هم که بودند. ابالفضل هم آمد. پسر پسردایی ام. بساط تمسخر دنیا و مافیها فراهم بود. حمید را که در فرودگاه دیدم انگار دنیا را به من داده بودند.
شیخ حمید جان دومین نامه را هم فرستاد. ره توشه ی حج را. چه نغز و زلال می نوشت. هرکدام را بارها می خواندم. جایی از نامه برایم نوشته بود: «مسعود جان! این روزها که میهمان ضیافت مظهر اسم باسط حق تعالی هستی، همه گونه گشایش را از خدا بخواه. همه را یاد کن و خودت را فراموش». دلم هم همین را می گفت. مرتضی و ابالفضل کمک کردند تا پای ضریح رفتم. صورتم را به خنکی نقره و طلایش گذاشتم. تنها چیزی که گفتم این بود: «من شما را و اینجا را دوست داشتم. همیشه ی عمر هم که آمدم به خوشی و عیش آمدم. حتی این دفعه. نکند آن طرف محروم باشیم. در نکبت و سختی. همین». چیزی هم برای محرم خواستم و تمام. بقیه اش به دعا برای دوستان و خویشان گذشت. که در مهربانی هایشان غرق بودم.
شب جمعه بود. شب شهادت امام صادق. باران می آمد. ما شادی عجیبی داشتیم. قرار شد همه بیایند جای ما پیتزا خوران راه بیندازیم. مرتضی من را با ویلچر برگرداند. دیوانه وار. روی سنگ های باران خورده ی حرم با سرعت و شتاب هلم می داد. رهایم می کرد. می چرخاندم و من با صدای بلند غلط کردم می گفتم و جیغ می کشیدم و می خندیدم. نیم لیوان از چایخانه حضرت هم سرکشیدم. واقعاً معجزه شده بود.
نیمه شب دم رفتن بچه ها درد شانه آغاز شد. زمینم زد. انتقام همه ی دردهای نکشیده از بامداد را گرفت. پس از تقلاهای مختلف پهن شدم روی زمین. مامان فاطمه دستش را گذاشت روی شانه ام. قرآن خواند. خودم هم حمد خواندم. از یکجایی به بعد فقط بسم الله الرحمن الرحیم خواندم. تا آرام بگیرد. که گرفت. همین.
دوشنبه ۹ خرداد ۱۴۰۱؛ اولین نشست شیمی درمانی و برگشت به دفتر کار
اولین جلسه ی شیمی درمانی برگزار گردید. در کلینیک نیاوران. با آقا محسن و فاطمه رفتیم. شش ساعت روی تخت بودم. بی همراه یکی از داروها را هم غروب در یک پمپ به بدنم وصل کردند که در تدریجی بیست و چهار ساعته خورد بدنم برود.
گلایه ی خاصی نداشتم. جز ترافیک قبل از ظهر خانه تا نیاوران که دو ساعتی کلافه ام کرد. میثم زحمت داروها را کشیده بود. تا ما برسیم نوبت را هم گرفته بود. محیط تمیز بود. زیبایی اش را از سادگی اش می گرفت. محل تختم دنج بود. دکترها جوان و انسان بودند. پرستارها زنانی مهربان، شوخ و خالی از عشوه های غلیظ و آرایش شده، بیمارها آرام و بی تقلا و بی سر و صدا. انگار همه سرنوشتشان را پذیرفته بودند؛ تسلیم محض.
هشت نفر بودیم. من و مردی و زنی از بقیه جوان تر. زن و مرد بی موی بی مو شده بودند. پیرترها اما نه. آن قدرها تغییری در قیافه هاشان نبود. حتی در موهایشان. خلاف آنچه خیلی ها فکر می کردند سرطان در جوانان و میان سالان خودش را مشکل تر نشان می داد. درمانش هم عوارضش را. به همان اندازه که بدن زنده و آماده ی رشد و بالیدن بود، مارها و توده ها هم در تکاپوی توسعه و قد کشیدن بودند. چه این که اصلاً زنده ترین، شاداب ترین، سرحال ترین و پراشتهاترین بخش بدن آنها بودند. جاه طلب هایی که ما آنها را خارج از بدن می پنداشتیم و آنها خودشان را عین بدن می دانستند. مثل جنینی پر شر و شور در رحم مادری خسته. تخت زن جوان روبه روی من بود. کنار پنجره ای رو به باغ ها و برج های نیاوران. زن همه ی چند ساعتش را به پنجره خیره بود. و من مدت ها به او. برای راز نگاهش.
فاطمه هم رفت زیر سرم. یعنی فرصت پیدا کرد یک ساعتی برای سرم وقت بگذارد. در طول این چند روز دکترها مدام گفته بودند سرم بزند. فاطمه اما گفته بود وقت ندارد. که نداشت. برایم عکس فرستاد از زیر سرم. برایش عاشقانه نوشتم که حالا هردو مثل همیم. که خدا نکند در این مثل همی او شبیه من می شد. در هیچ چیزی. گردنش هم درد گرفته بود از بامداد. با این وضعیت خودش از پا می افتاد. نگرانش بودم. دیگران هم. بی استراحت. بی خورد و خوراک. نوزاد شیرخوار یک طرف، بچه ی دبستانی و شر و شیطنتش یک طرف، فقط همین شوهر بیمار را کم داشت برای از پا درآمدن. ترسان از نبودنش هم بودم. وقتی نبض کارها در دست او بود همه چیز و هرچیز به زمان و زیبا و هنرمندانه انجام می شد. و دقیق و ظریف. در راه بازگشت خواستم در همین چند روز سری به دفترم بزند. شرایط بهداشتی و پزشکی را برای حضورم آماده کند. که اگر خدا یاری کرد پس از دو سه هفته برگردم سر کار. آنقدر که جان داشتم. همین.
پنجشنبه ۱۲ خرداد ۱۴۰۱؛ بابا خوب بشی که نمی تونیم بریم خارج!
صبح ارغوان آمد توی اتاق. معلوم بود از جلسه ی روز گذشته فاطمه با پزشک ها چیزهایی شنیده. با ذوق پرید روی تخت. خودش را لوس کرد و پرسید: بابا برای درمان بخوای بری ژاپن من را هم با خودت می بری؟ ژاپن را دکترها به فاطمه گفته بودند. که اگر شیمی درمانی جواب بدهد چون توده در ناحیه ی هشت کبد است فقط ژاپن می شود عمل کرد.
من: بله عزیزم. من بی شما هیچ جا نمیرم. لندن چی؟ لندن رفتی منم باهات میام. بله. تو عشق منی. مگه میشه بدون تو برم لندن؟ بابا! لندن رفتیم شهربازی هم می ریم؟ عمو محسن می گه شهربازی لندن یکی از بزرگ ترین شهربازی های دنیاست. بله عزیزم. مگه میشه لندن بریم شهربازی نریم. چرخ و فلک هم سوار می شیم؟ بله. حتما. تو هم سوار می شی؟ معلومه که سوار می شم. بابا پاریس هم می ریم؟ پاریس؟ پاریس که بیمارستان نداره. خب من دوست دارم برج ایفل رو ببینم. تازه دوست دارم از مغازه ی پدر مریلنت شیرینی بخرم. باشه عزیزم. پاریس هم می ریم. بعد لندن. بابا دبی چی؟ میشه دبی هم بریم؟ دبی را می گم یه بار با عمو محمد یا عمو میثم بری. هروقت محمدمبین یا محمدهادی می رفتند می گم تو را هم ببرند. «خیلی خوبه. فکر کنم دبی از همه جا خارج تره. بابا! من تا حالا خارج رفتم؟». بله عزیزم. کربلا رفتیم با هم. «من که دعا می کنم شماره ی هشت باشی بریم خارج». خندیدم. گفتم دعا کن خوب باشم. با هم بریم همه ی دنیا را بگردیم. «بابا خوب باشی که نمی تونیم این جاها را بریم ببینیم».
بعد هم گوشی را گرفت و به دیدن دختر کفش دوزکی مشغول شد. لابد برای نشان کردن دیدنی های پاریس.
تا ظهر کمی بد بودم. اندکی هم خوب. ظهر با فاطمه رفتیم بیمارستان صارم. باید آمپول پگاژن تزریق می کردم. دور ناف تزریق کردند. پس از تزریق برگشتم به مغز جهنم. سخت ترین روز شیمی درمانی را تازه تجربه می کردم. پر از تهوع، ضعف، سوختن و ناامیدی. از همه ی بوهای جهان متنفر، از همه ی آدم ها بیزار. همه ی خوردنی ها مسموم. شب به فاطمه گفتم سخت ترین کار دنیا برایم نماز خواندن است. بین هر نمازی چند ساعت ولو می شدم. نماز عشا را نتوانستم ایستاده بخوانم.
احساس می کردم بچه ای فشفشه اش را در دل من روشن کرده. می سوخت. می سوختم تا تمام بشود. تا تمام بشوم. که نمی شد. که نمی شدم. همین.
پنجشنبه ۱۹ خرداد ۱۴۰۱؛ بیماری آدم را تنهاتر می کند
بیماری آدم ها را تنها می کند. دست کم بیماری های خاص که آدم ها را در موقعیت مرزی قرار می دهند. تنهایی نه به این معنا که دیگران سراغی از تو نمی گیرند. نه. در کانون توجه قرار می گیری. یا به تو محبت نمی کنند. که غرق در مهر و محبت اطرافیان می شوی. یا تغییر حال و هوایت برای کسی مهم نباشد. که می بینی مهم است؛ بسیار بالاتر از آنچه برای خودت مهم می باشد. که از جایی به بعد اصلاً مهم نیست.
تنهایی بیمار در موقعیت های مرزی از تغییر نگاهش به دنیا شروع می شود. احتمالا با احساس متفاوت سایه ی پرنده ی مرگ. درکی که این دفعه خصلتی وجودی دارد. نه مثل درک های خارج از این موقعیت که در بهترین حالت معرفتی هستند و در بیشتر اوقات ناملایمات غیر اصیل روانشناختی. این سایه ی سنگین و این تغییر نگاه جهان متفاوتی برای بیمار می سازد. اولویت هایش عوض می شوند. ارزش هایش تغییر می کنند. لذت ها و رنج هایش دیگرگون می شوند. حساسیت های عاطفی و اخلاقی اش از نو خلق می شوند. این یعنی جهان بیمار با جهان انسان های سالم متفاوت می شود. در همه چیز. یا بسیار چیزها.
میان این دو جهان باب گفتگو بسته است. بیش از همه به سبب بی میلی انسان های سالم به شنیدن. شنیدن از انسان و جهانی که در سایه ی مرگ و رنج زندگی می کند. مرگ و رنجی که این دفعه با ادبیات و در ادبیات، با فلسفه و در فلسفه، و چیزهای دیگری از این دست رقیق نشده اند. دوست داشتنی نشده اند. و برای سالم ها مناسب سازی نشده اند. معنای این که اطرافیان بیمار مدام به او می گویند «مقاوم باش» همین است: از جهان خودت با ما حرف نزن.
شب، بعد از ساعت ها پرسه زدن بیهوده در گوشی به این چیزها فکر می کردم. در دنیای تنیده در رسانه های اجتماعی این تنهایی پژواکی مضاعف پیدا می کرد. با کسی حرفی نداشتم. حرف های دیگران هم به نظرم مسخره می آمد. همین.
دوشنبه ۲۳ خرداد ۱۴۰۱؛ ناامید که نیستی؟
شیمی درمانی داشتم. برای دومین بار. با فاطمه رفتیم نیاوران. باید آزمایش خون می دادم. که بدانند گلبول های سفید آن قدری هست که بشود شیمی درمانی کرد یا نه. نمونه گیر اول دختری بود حوالی بیست و هفت هشت سالگی. کلاهی بر سر و موهای بافته آویران. نتوانست از دست چپ رگ بگیرد. گفت رگ هایتان ضعیف شده اند. و لابد گم. رفت و پرستار دیگری آمد. در همان حوالی و با همان احوال. تجربه اش به گمانم بیشتر بود. او هم اما به سختی گرفت. سوزن را چندبار در مسیرهای مختلف امتحان کرد. تا خون بیاید. که آمد.
این بار بیشتر پنج ساعت را به خواندن گذراندم. «مرگ در ونیز» توماس مان را دست گرفتم. او هم گرفت مرا. اگر صدای مزاحم نداشتم بیشتر هم می خواندم. کنارم بیماری بود که حنجره یا جایی در همان منطقه را عمل کرده بود. مجبور بودم موسیقی بشنوم و بخوانم.
با پرستار مرد هم کمی گرم گرفتم. جوانی بود خوش مشرب و با طراوت و سرحال. از کارم پرسید. جز طلبگی از کارهای دیگرم برایش گفتم. خوشش آمد. آنقدر که بپرسد «ناامید که نیستی؟». بیماری حریم آدم ها را می شکست. آدم ها به خودشان اجازه می دادند به سادگی برای بیمار دستورالعمل ها و سفارش های اخلاقی، روانشناختی و معنوی تجویز کنند. انگار بیمار با ورود به جهان بیماری شأن معرفتی خودش را از دست داده بود. خودش نمی فهمید. دیگران باید به او می گفتند: امید داشته باش. خدا هست. و مرگ دست اوست.
سالم ها بلند با خودشان حرف می زدند. خودشان را در موقعیت بیماری تصور می کردند. وحشت مرگ و رنج وجودشان را می گرفت. جز ناامیدی و بی چارگی چیزی از بیماری نمی فهمیدند. این درک وحشت زده را می ریختند توی همین دو سه جمله ی بی روح. و به خودشان تسلی می دادند. نگرانی هایی که برای بیمار مسخره بودند.
«ناامید که نیستی؟»جواب دادم: از کی و چی؟ گفت از خدا. خندیدم. گفتم امیدواری زیادی من به خدا کار دستم داده. می خواستم بگویم بدبختم کرده. ترسیدم بدبختی را در بیمار شدنم بفهمد. پیرمردی دو تخت آن سوتر از من هم به صدا آمد. از حجم دارو و اوضاع جسمش معلوم بود خیلی پیچیده نیست کارش. جوابش اما تلخ و گزنده بود: کو امید؟
اگر سیاست نبود سالم ها مقابل این سوال زانو خالی می کردند. آنها اما سیاست را داشتند و به این نتیجه رسیدند با این اوضاع اقتصادی مملکت و گرانی های سرسام آور واقعاً جای امیدواری نیست. در جهان سیاست صحبت از ناامیدی مجاز بود. هر که ناامیدتر عاقل تر. فقط سرطانی ها اجازه نداشتند ناامید باشند. ناامیدی اصیل ممنوع بود. و سیاست اصالت نداشت. همین جذابش می کرد. برای سالم ها. همین.
سه شنبه ۲۴ خرداد ۱۴۰۱؛ وقتی نشانه های شیمی درمانی آشکار شدند
عوارض و نشانه هایی که برای شیمی درمانی گفته بودند یکی یکی خودشان را نشان می دادند. به نیمه جانی و ضعف و تهوع و دل آشوبه، زودرنجی، کم صبری و عصبانیت هم اضافه شده بودند. شب اول تحمل صدا و نق زدن های ارغوان را نداشتم. نگران تصویرها و خاطره هایی بودم که از من در ذهن ارغوان و آیه می ماند. آیه به درکی از اوضاع رسیده بود. چسبیده بود به پدربزرگش. فهمیده بود از من کار زیادی ساخته نیست.
ارغوان اما آشکار و پنهان با مسئله درگیر بود. بعضی وقت ها هم بدقلقی می کرد. شب اول شیمی درمانی طاقتم به اتمام رسید. سرش داد زدم که هرکاری می خواهد بکند، فقط داد نزند. امشب هم با پشتیبانی اسنپ تریپ دعوا کردم. صدایش را بریدم و گوشی را رویش قطع کردم. برای دعوا با نگهبانی هم لباس پوشیدم و عصا دست گرفتم که فاطمه نگذاشت. خودش رفت پایین و معلوم شد اصلاً محل دعوا نبوده و نگهبان چیزی نگفته بوده.
به کلمات هم حساس شده بودم. از دوستان روشنفکرم یکی پیام داده بود که دعایش که فایده ای ندارد. جز تأسف هم چیزی برایم ندارد. عمیقاً ناراحتم کرد. برایش نوشتم که جای تأسف نیست. این هم مرحله ای از مراحل زندگی است که زیبایی های خودش را دارد.
شب ها اما رؤیاهای زیبایی می دیدم. همین.
یکشنبه ۲۹ خرداد ۱۴۰۱؛ بالاخره در قرعه کشی ماشین برنده شدیم، اما...
ماشین دار شدیم. پس از یک سال. آن صبحی که خبر آمد در قرعه کشی برنده شدیم در خاطرم بود. ساکن خانه ی خیابان نادری بودیم. بچه ها خواب بودند. من از خانه بیرون زده بودم. بلوار کشاورز را به سمت میدان ولیعصر می رفتم که برای صبحانه کیک بخرم. پیامک آمد که خبر خوش شانسی ما را بدهد. با کیک صبحانه و خبر شاد برگشتم خانه.
در این یک سال با ارغوان و فاطمه با ماشین نداشته رؤیا بازی می کردیم. گاهی می فروختیمش. ماشین بزرگ تری می گرفتیم. از آن ماشین های قدبلند. گاهی می فروختیمش. ماشین ارزان تری می خریدیم. سفر می رفتیم. دور و نزدیک. برای صندلی های عقب تلویزیون می خریدیم. و یک فلش پر می کردیم از موسیقی های دوست داشتنی برای جاده ها.
حالا ماشین داشتیم. رؤیا؟ نه. آنچه از زبان آدم ها بیرون می آمد دعا بود. نه رؤیا: «ان شاءالله خوب می شوید باهاش سفر می روید.» آدم موقع بافتن رؤیاهایش دل و دماغ دارد. در رنجوری و بیماری ندارد.
من حتی از تحویل گرفتنش عاجز بودم. بچه های ایران خودرو از حالم خبردار بودند. ماشین را به فاطمه دادند. قرار بود سفید باشد. آن آخری ها سیاهش کردیم. از وقتی آمده بود گوشه ی پارکینگ خوابیده بود. چادری بر سر کشیده. بی آنکه کسی سراغی از او بگیرد. ارغوان حتی نخواست که ببیندش. سراغی هم نگرفت. با آنکه خواسته های وی را داشت: سانروف داشت. و از صندلی عقب به صندوق راه وجود داشت. یک سال قبل گمان دیگری داشتیم. یک ماه قبل هم. زندگی همین بود. همین.
شنبه ۱۱ تیر ۱۴۰۱؛ خوبی جان کندن این است که اطرافیانت رضا می دهند بروی
همسایه با مرگ بودم. سحر که کسی قلبم را در مشتش گرفته بود و چنان لهش می کرد که بیرون زدن قلبم از میان انگشت هایش را می دیدم گمان کردم لحظه ی موعود رسیده. مدام و بلند «یا امام رضا» می گفتم که بروم. نرفتم. تا غروب چند بار دیگر هم به این گمان رسیدم. نشد. وجودم می سوخت. درد داشتم. تهوع داشتم. مادرم آمد. بالای سرم بود که حالم بد شد. نوبت های قبلی حالم بد نشده بود. دکتر به فاطمه گفته بود سرم بزنم. همه چیز را وریدی تزریق کنند. شاید افاقه کند. مسکن را. ضد تهوع را. و ضد التهاب معده را. آقایی که از درمانگاه آمد گفت باید چیزی بخورم. وگرنه ضعف شیمی درمانی از پایم در می آورد. گفتم کاش بتوانم. نمی توانستم. حتی آب حالم را بد می کرد.
فاطمه و مادرم بی تاب بودند. فاطمه چند بار به گریه افتاد. آخرین بارش وقتی بی تابانه می خواستم پدرم پیشم باشد. فردا برگردد تهران. فاطمه باز به گریه افتاد. من هم. چند شب پیش به علی اکبر گفته بودم رنج و درد بیماری نعمت است. قسمتی از مسیر دل کندن است. به یک جایی که برسد هم تو راضی می شوی که دل بکنی. هم اطرافیانت رضا می دهند که بروی. این خوبی جان کندن است. نوازشم که می کردند بدنم درد می گرفت. مادرم بالای سرم دعای نور خواند. دعای مجیر خواند. من به خودم می پیچیدم.
خوابم برد. در خواب رفتم به محله ی کودکی. با همین سن و وضع الآنم. رفتم آرایشگاه سر کوچه مان. دو تا برادر بودند. یکی کچل. یکی چاق. یادم نمی آمد جز برای از ته زدن موهایم پیش آنها رفته باشم. در مغازه که رسیدم برادر بی مو با خوشی بلند شد. انگار ساعت ها مگس پرانده بود. من دوست داشتم آن یکی برادر موهایم را کوتاه کند. نگاه حقارت آمیزی به من کرد. گفت به پول تو هیچ احتیاجی ندارم. اصرار کردم. نپذیرفت. از گرسنگی هلاک بودم. آنها انواع خوردنی ها را داشتند. التماسشان کردم یک تکه به من بدهند. در حین التماس از خواب پریدم. حالم بدتر شده بود. پس از روزها دیدن رؤیاهای شیرین به کابوس افتاده بودم.
تنها خوب ماجرا آیه بود. که معنای بیماری را نمی دانست. معنای درد را نمی دانست. نماز که می خواندم از شدت درد صدایم به زوزه ی گرگی زخم خورده می مانست. آیه خوشش می آمد. به قهقهه می افتاد. سرش را به سرم می زد و می خندید. ارغوان از قم راه افتاده بود. با جلال الدین می آمد. عجیب دلتنگش بودم. قرار آخر اما این شد شب برود خانه ی جلال. حال بدم را نبیند.
غروب قرار بود آقای آقایی و آقای حاج علی اکبری به دیدنم بیایند. دلتنگ بودم و مشتاق. و امیدوار که کمی، فقط کمی، جان بگیرم. نشد. نیامدند. همین.
چهارشنبه ۱۵ تیر ۱۴۰۱؛ همین!
می خوابم. ضعف می کنم. بیدار می شوم. غذا می خورم. ضعف می کنم. می خوابم. ضعف می کنم. بیدار می شوم. غذا می خورم. ضعف می کنم. می خوابم. ضعف می کنم… پیچ زندگی هرز می چرخد. نه فرو می روم. نه بیرون می آیم. فقط خسته می شوم. و ملول. همین.
شنبه ۱۸ تیر ۱۴۰۱؛ نقطه ای بودم که گرداگردم را دعای انسان های باایمان گرفته بود
جان افزاترین تجربه در سرطان دعا بود. دعای دیگران. از روزی که خبر پیچید شبیه نقطه ای شده بودم. گرداگردم دعای انسان های باایمان. از دوست تا غریبه. از نزدیک تا دور. برایم دعا می کردند. حاجیان از مدینه و مکه و منی و مشعر و عرفات پیام می فرستادند. که به یادم هستند. که دعایم می کنند. زوار از مشهد، از کربلا، از قم، از نجف، از کاظمین پیام می فرستادند. که از خدا و آل خدا سلامتی ام را خواسته اند. از خانه، از خیابان، از هرجا و همه جا. ده ها بلکه صدها پیام و خبر. و گاه های بسیار تربت اباعبدالله الحسین. غیر از خویشان و دوستان که نذرها و قربانی ها و دعاهایشان جای خودش را داشت. و مادرم که خود خود دعا بود.
موقعیت غریبی بود. از یک سو می دانستم که لایق نیستم. که اگر پرده پوشی خدا نبود قصه همانی می شد که عصر در دعای عرفه خوانده بودم: «یَا مَنْ سَتَرَنِی مِنَ الْآباءِ وَالْأُمَّهاتِ أَنْ یَزْجُرُونِی، وَمِنَ الْعَشائِرِ وَالْإِخْوانِ أَنْ یُعَیِّرُونِی، وَمِنَ السَّلاطِینِ أَنْ یُعاقِبُونِی» تا آنجا که می گفت خدایا اگر آنچه تو می دانی را اینان نیز می دانستند حتی به من نگاهی هم نمی کردند. مرا از خود می راندند و تنهایم می گذاشتند. و برای همیشه از من می بریدند.
سوی دیگر اما بی معنایی دعا در استعاره های جنگی بود که برای بیمار سرطان گرفته استفاده می شد. استعاره هایی که سرطانی ها را به دو بخش تقسیم می کرد: پیروزها و شکست خورده ها. آنان که می ماندند و جان به در می بردند پیروز این میدان بودند. و آنان که می مردند خاک شدگان این مسابقه، این نبرد. نبردی که شکست خوردگانش بسیار بالاتر از ظفرمندانش بود. اگر تعارف را کنار می گذاشتیم. در این نگاه دعاهای آدم ها، دعای پشت سر بازنده ها می شد: پوچ. هبا. هدر.
خودم استعاره ی هم سفر را دوست داشتم. من و سرطان هم سفر شده بودیم. هم سفری که برخی از چیزها را از من گرفته بود. و بعضی چیزها را به من داده بود. در مسیری که معلوم نبود در دوراهه هایش از هم جدا می شویم یا با هم می مانیم. در این راه سخت دعاهای آدم ها نور بودند. در خیالم هر دعا را ستاره ای می پنداشتم در آسمان. هم در آسمان من. هم در آسمان دعاکننده. و همه ی آسمان هایی که با هم پیوند داشتند. می ماندم آن نور، آن ستاره مال من بود. و مال همه. می رفتم هم مال من بود. و مال همه. به این انبوه دعاها دل خوش بودم برای روزی که ستاره ها را شماره می کردند.
برای حاج آقا نوشتم این غرق شدگی در دریای دعای مؤمنین و مؤمنات را با همه ی وجودم احساس می کنم. بیش از همه ی وقت ها گاه خواب و رؤیا. همین.
پنجشنبه ۲۳ تیر ۱۴۰۱؛ یَا قَوْمِ إِنَّمَا هَٰذِهِ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا مَتَاعٌ وَإِنَّ الْآخِرَةَ هِیَ دَارُ الْقَرَارِ
فاطمه خانه را عید کرده بود. از چند روز قبل کمر بسته بود که پنجشنبه خانه بوی جشن و شادی بدهد. با ظرافت و هنری که بلد بود. و البته بیماری که تمام وقت زحمت هایش روی دوش او بود. با این وجود همه چیز به قاعده و زیبا و هنرمندانه بود.
عصر حال خوشی نداشتم. از کلینیک اکباتان آمدند و سرم وصل کردند. آمپول های ضد تهوع و ضد درد و ضد حساسیت را داخل سرم تزریق کردند و رفتند. حالم کمی سر جا آمد. از بدنم خواستم آن شب او هم یاری کند. یاری کرد. تا پایان شب کشید. بی نق و بی بهانه.
نماز را عبدالصالح شاهنوش اقامه کرد. آقای نریمانی بین دو نماز برایمان زیارت امین الله خواند. پس از سخنرانی هم ذکر و مولودی امام هادی. جانم فدایش. از دکتر اسماعیلی هم خواسته بودم برایمان از امیرالمؤمنین بگوید. که گفت. و زیبا و عمیق گفت. در سایه ی «عُنوانُ صَحیفَةِ المُؤمِنِ حُبُّ عَلیِّ بنِ ابی طالب مقابل السلام.» پیش از سخنرانی اش از من خواست محکم دعا کنم. گفت این محکم دعا کردن را از حاج آقا مجتبی آموخته و شنیده است. و گفت بر دعایی که مقاتل بن سلیمان از حضرت سجاد - جان ها فدایش- مداومت کنم. که می اظهار داشت: «الهی کیف ادعوک و أنا أنا؟ و کیف أقطع رجایی منک و أنت أنت؟» نمی دانستم آدم ها از کجا می فهمند که دعاهایم محکم و قرص نیستند.
شبی لطیف بود و زیبا. جز نبود میثم و خانواده اش ناراحتی نداشتم. ملاحظه من را کرده بودند که سیستم ایمنی بدنم ضعیف است و باید از جماعت و جمعیت دور باشم. به خاطر موج های جدید کرونا. این می توانست تنهایی مضاعفی به من تحمیل کند. که تلاش می کردم از آن فرار کنم. دست کم این یک شب را.
شب غمی روی دلم سنگینی می کرد. آقای آقایی برایم تلاوت قرآن فرستاد. تلاوت سوره ی غافر را. از منشاوی. برایم نوشته بود که بارها در مسافرت و حضر و شب و روز و سلامت و بیماری این تلاوت را شنیده است. من هم شنیدم. هشت بار پی در پی منشاوی آیه ی سی و نهم را قرائت کرد: «یَا قَوْمِ إِنَّمَا هَٰذِهِ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا مَتَاعٌ وَإِنَّ الْآخِرَةَ هِیَ دَارُ الْقَرَارِ» و من هربار با شنیدن دارالقرار آرامش می گرفتم. و حسرت می خوردم. همین.
جمعه ۷ مرداد ۱۴۰۱؛ نخستین اجرای سوره با شمایل جدیدم
عصر حالم بد شد. هرچه خورده بودم را بالا آوردم. لرز به بدنم افتاد و درد توی پاهایم دوید. به قرص ضد تهوع، مسکن و تخت خواب پناه بردم. لحاف را روی خودم کشیدم و چشم هایم را به امید خوابی که نمی آمد بستم. دل خور از اینکه این اتفاق چند ساعت پیش از برنامه افتاد. حالت تهوع نمی رفت. باردیگر قرص خوردم. مسکن را اما نمی شد دو تا کرد.
از خواب نرفته که بیدار شدم آفتاب لب بام بود. غروب جمعه و کلافگی و بدحالی دست به دست هم داده بودند تا تلخی به بار آوردند. ارغوان عمامه ای که بامداد بسته بودم را به هم زده بود. چیزی نگفتم. به خواندن زیارت عاشورای غیر معروفه مشغول شدم. به فراز سجده رسیده بودم که حاج آقا زنگ زد. پرسید شب برنامه را خواهم رفت؟ گفتم بله ان شاءالله. گفت توسل به حضرت ام البنین پیدا کنم. گفت خودش هم برای من متوسل به حضرت ام البنین شده. گفت به خانواده هم بگویم متوسل شوند.
شب توی استودیو اتفاق عجیبی افتاده بود. به بچه ها گفتم میل عجیبی به آب خنک پیدا کرده ام. چیزی که از شروع شیمی درمانی از دست داده بودم. یعنی میل به نوشیدن آب خنک بود. توان خوردنش نبود. یک جور حسرت شده بود حتی. در گرمای تابستان. قبل برنامه مدام جرعه جرعه سر می کشیدم و باز لیوان را پر می کردم. میان برنامه هم. به بچه ها گفتم این انحصاری امشب است. فردا که از شیمی درمانی می آیم دیگر آب خنک از گلویم پایین نمی رود. این قاعده ی شیمی درمانی بود. سرما بدن را می سوزاند. باد سرد و آب سرد. از درون و بیرون به پوست می خورد کهیر به بار می آورد. آن شب اما راه باز شده بود.
برنامه که به اتمام رسید گوشی ام پر بود از تصاویری که غریبه و آشنا از شمایل جدیدم گرفته بودند. در عکس ها بچه شده بودم. جوان نه. بچه. خودم را که می دیدم یاد سکانس هایی از فیلم مورد عجیب بنجامین باتن می افتادم. پیر می شدم اما چهره ام به بچه ها شبیه می شد. همین.
یکشنبه ۱۳ شهریور ۱۴۰۱؛ من با سرطان خوش بخت بودم
چند روزی رفتیم مشهد. برای زیارت و توسل پیش از عمل. با دردی که از تهران شروع شد، در مشهد هرچه کردیم آرام نگرفت. و با ما به تهران برگشت. با قطع شدن شیمی درمانی توده های مارگون کبد و معده باردیگر وحشی شده بودند. نه مسکن ها، نه مخدرها، نه خوردنی ها و نه تزریقی ها افاقه نمی کردند. جز ساعتی. همین شد که بیشتر زمین گیر بودم و افتاده. خوشی ماجرا نزدیکی اقامتگاه مان به حرم بود. با تراسی رو به گنبد. صندلی را همانجا گذاشته بودم. زیارت می خواندم. نگاه می کردم. سکوت می کردم. و گاهی نجوا و مناجات. درد که امانم را می برید سیگاری آتش می زدم و به گنبد خیره می شدم. شاید او هم مثل کبوترها پس از چرخ زدن هایش فرو می نشست و آرام می گرفت. که نمی گرفت.
در حرم اما حسی خوش، غریب و تازه داشتم. برخی اطرافیان می گفتند از امام معجزه بخواهم. برخی می گفتند شفا بخواهم. تعدادی از امام آسان شدن راه دشواری که پیش رو داشتیم را می خواستند و بعضی دیگر عمر بعد از واقعه را. من اما دیگر آن قدر با سرطان خو گرفته بودم و دوستش داشتم که زبانم جز به شکر نمی چرخید. جز شکر نمی دانستم چه باید بگویم و بخواهم. سرطان آنقدر به کام من خوش نشسته بود که اگر به چهار ماه قبل باز می گشتیم و انتخابش را با خودم می گذاشتند، بی درنگ انتخابش می کردم.
هیچ گاه دنیا را به زیبایی این چهارماه ندیده بودم؛ سرطان بودن کنار خانواده ام را به جشنی تبدیل نموده بود که بدون او تا چهل سال دیگر هم خوشی مزه اش را نمی چشیدم. پیش از او هم نچشیده بودم. در این چهار ماه با فاطمه و ارغوان و آیه اوقاتی را به سر برده بودم که کیفیتش به تمام ماه ها و سالهای بدون سرطان می ارزید. و خانواده هایمان و دوستان مان، و آدم ها، و مردم. خوش بختی هر تعریفی داشت و با هر معیاری، من با سرطان خوش بخت بودم. ملالی و گلایه ای نداشتم جز از ناتوانی ام. که بار زندگی را روی دوش فاطمه انداخته بود. و فروریختنم. که قلب پدر و مادرم را اندوهناک کرده بود. باقی در سایه ی مرگ گوارا بود و لذت بخش. آرام و جاری و عمیق. دوستش داشتم. به امام هم همین ها را گفتم. با سرطان زیارت هایم هم دوست داشتنی تر شده بود. دست کم برای خودم. همین.
جمعه ۱۸ شهریور ۱۴۰۱؛ غم انگیز است که زندگی انسان آن قدر پوچ باشد که با مرگ، تمام شود
استاد عابدینی برایم هدیه ای فرستاده بود که از شروع بیماری پی اش بودم. دوست داشتم روایات و احادیث درباره ی ی مرگ را بخوانم. به یکی دو نفر از رفقا سپرده بودم اگر کتابی دیدند با این مورد و در این مضمون برایم تهیه کنند. از بعضی هم خواستم در روزهایی که خودم مجال و حال مطالعه و پژوهش ندارم دیدگاه های مفسران ذیل بعضی آیات را برایم دسته بندی کنند. به هر علتی نکردند. احتمالا بیشتر با این بهانه که الان وقت حرف زدن از مرگ نیست. بی آنکه بدانند برای انسان هیچ چیزی به قاعده ی مرگ و یاد مرگ آرام و قرار نمی آورد. خواه آن انسان سالم بود. یا بیمار.
سجاد که هدیه ی آقای عابدینی را برایم آورد بال درآوردم. از نوشتن چنین کتابی غافل بودم. آقای عابدینی احادیث «کتاب الموت» بحارالانوار را شرح داده بود. در سه جلد. نامش را هم گذاشته بود «تا ابد زندگی». با خودم آوردمش شیراز که کتاب بالینی ام باشد. به این امید که پس از عمل جان و توان خواندن داشته باشم.
پیش از ظهر خواندن را شروع کردم. آیات و احادیث یکی از یکی لطیف تر بودند. با خصلتی که امید و ناامیدی، شوق و دلهره، و غم و شادی را هم زمان در قلب آدم فرو می آوردند. نخستین آیه، آخرین سخن را با خودش داشت. آینه ای مقابل آنچه بودم و شده بودم: «إِنَّ الَّذِینَ لَا یَرْجُونَ لِقَاءَنَا وَرَضُوا بِالْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَاطْمَأَنُّوا بِهَا وَالَّذِینَ هُمْ عَنْ آیَاتِنَا غَافِلُونَ» نشانه ی انکار و ناامیدی از دیدار خدا، رضایت از دنیا و اطمینان به دنیا بود. با این محک خبرهای خوبی برای خودم نداشتم.
یک جایی هم آقای عابدینی در شرح «استعداد للموت قبل حلول الفوت» گفته بود اگر انسان استعداد حیات بعدی را نداشته باشد، وقتی حیات دنیوی او را هم بگیرند، دیگر «تمام» می شود. آقای عابدینی از بزرگی تعبیر «ضایع شدن» را آورده بود. و تعبیر «گم شدن» را. مرگ انسان بی اثر، فوت بود؛ یعنی از بین رفتن. و غم انگیز بود که زندگی انسان آن قدر پوچ باشد که با مرگ، تمام بشود، ضایع بشود و بدتر از همه گم بشود. هول این گم شدگی از آتش مشکل تر می نمود. همین.
چهارشنبه ۱۳ مهر ۱۴۰۱؛ زندگی در سایه مرگ
هجده روز در بیمارستان بودم؛ هشت روز در جهنمی به نام آی سی یو. و ده روز در برزخ بخش. از پی عمل جراحی ای که به روایت جراح چیره دستش - دکتر نیک اقبالیان- یکی از سنگین ترین جراحی هایی بود که تاکنون انجام داده بود. عملی که در آن پزشک جراح تمام معده را برداشت. طحال را برداشت. نیمی از کبد را برداشت. قسمتی از مری را برداشت. غدد لنفاوی را برداشت. یکی از غدد فوق کلیوی را برداشت. قسمتی از دیافراگم و کلی خرت و پرت دیگر داخل شکم را هم.
فصل تازه ای از زندگی شروع شده بود. مبهم، مه آلود، گرفته، تار. فصلی که روزهای اولش با درد و ضعف و ناتوانی گره خورده بود. و در عین حال میل به زندگی، عشق به خانواده و بودن و تاب آوردن در سایه ی این عشق بیش از همیشه در دل آدم شعله می کشید. هر لحظه نیمی به تمنای رفتن و نیمی به امید ماندن. وضعیتی غریب و پر از تناقض؛ زندگی در سایه ی مرگ.
پس از یک ماه، شب به تهران بازمی گشتیم. دلم برای تهران تنگ شده بود. خوشحال بودم. همین.
سه شنبه ۱۹ مهر ۱۴۰۱؛ زن زندگی آزادی، ولی کدام زندگی؟!
پیر شده بودم. پیر بد. پیر زشت. پیر مردنی. نه شبیه پدربزرگ های جوان. نه شبیه پدربزرگ های سالم. شبیه پدربزرگ های بیمار شده بودم. در آینه چهره ام رنجور، تکیده، بی روح و تهی از نشاط بود. بیرون از آینه هم پوستی چسبیده به استخوان شده بودم. پر چروک. مانند کیسه ای نایلونی که بخواهد به زور حجم انبوهی از ضعف و درد را بپوشاند. و نتواند.
خیابان ها ناآرام بود و آشوب زده. با شعار زن، زندگی، آزادی. آن روزها من هم به منظور زندگی می جنگیدم. اما نه آن زندگی که دیگران رؤیایش را داشتند. رؤیای من از زندگی برای دیگران بدیهی ترین و پیش پا افتاده ترین امور بود. و برای من منتهای آرزوها و خواسته ها.
اینکه آن قدری جان بگیرم که بتوانم چند قدمی با آیه قدم بزنم و به اصرارهایش برای بازی با او جواب بدهم. این که فاصله ی میان سرنگونی هایم روی تخت هربار چند دقیقه بیشتر شود. این که یکبار دیگر بتوانم با خانواده ام به مسافرت بروم. این که جلوی چشم خانواده ام کمتر درد بکشم. این که خانه بیمارکده نباشد.
ارغوان چند روز قبل از فاطمه پرسیده بود: «مامان یعنی بابا دیگه هیچ گاه نمی تونه برامون جوجه کباب درست کنه؟». این که بتوانم باز برای ارغوان آتش به پا کنم. چیزهایی که تا شش ماه قبل، پیش پا افتاده بودند. معمولی بودند. و در نظر همیشگی و ماندگار.
در این جنگ بیشتر شکست می خوردم. اطرافیان می گفتند طبیعی است. به خاطر سنگینی و گستردگی عمل جراحی. به خاطر سرطان از خوردن مکمل ها و ویتامین ها منع شده بودم. بدون معده هم جذب و سوخت و ساز بدن به هم ریخته بود. روز به روز لاغرتر و ضعیف تر می شدم. از هفته ی بعد که باز شیمی درمانی شروع می شد ماجرا مشکل تر هم می شد. لابد.
شکست در جنگ به منظور زندگی تلخ و سخت بود. و در بسیاری مواقع ناگزیر. همین.
پنجشنبه ۵ آبان ۱۴۰۱؛ دکتر گفت تریاک مصرف کن
افسرده شده بودم. اتفاق دور از ذهنی نبود و منتظرش بودیم. با عمل جراحی انگار جوهر زندگی از تنم رفته بود. یک چیزی که باید از درون گرمم می کرد و پیش از عمل در وجودم بود و بعدش نه. دکترها از همان روزهای اول پیشنهاد می کردند تریاک استفاده کنم. در بیمارستان مفصل با فاطمه حرف زدند که نگران نباشد. می گفتند بدن به نشاط و حرکتی از درون نیاز دارد که با عمل جراحی به این وسعت و سنگینی از دست رفته است. می گفتند برگشتش از تریاک ساخته است. اما نبود. اقوام و دوستان مرغوب ترینش را مهیا کردند. با آداب و اسبابش. بی فایده بود اما. دو سه باری امتحان کردیم. هربار دل زده و سرخورده تر از بار قبل. تنم آنقدر از درون یخ زده بود که زور افیون به شکستن و آب کردنش نمی رسید. چه رسد به گرم کردنش. رهایش کردم.
حالا دیگر نه کتاب می خواندم. نه فیلم یا چیز دیگری می دیدم. نه نغمه ای و نوحه ای می شنیدم. و نه برای کاری طرحی می زدم و برنامه ای می ریختم. نه حوصله اش را داشتم. نه توانش را. درد و ضعف هیچ گاه مهلتی و فرصتی نمی داد. مدت ها بود چیزی در ارتباط با خودم خوشحالم نمی کرد. به فاطمه گفتم یادم نمی آید آخرین بار کی خندیده ام. پس از عمل را که مطمئن بودم. چون اگر خندیده بودم بخیه هایم به درد می افتادند و در آن روزها این درد فقط از سرفه برخاسته بود. شادی و خوشی دیگران اما شادم می کرد. دیگر حسرتی و حسادتی در کار نبود. خلاف روزهای اول بیماری که گاهی حسرت موقعیت های خوش دیگران را می خوردم.
به رنج افسردگی، تنهایی هم اضافه شده بود. موج احوال پرسی ها و خبرگیری ها خوابیده بود. بسیاری از آدم ها آمده بودند و دیده بودند سرطان که می گویند یعنی چه و آدم در سایه ی مرگ و بیماری چه شکلی است و کارشان تمام شده بود و رفته بودند. حالا جز سه چهار نفر کسی در بین رفقا نمانده بودند که همچنان حوصله ی رفاقت با یک بیمار پژمرده را داشته باشند. و در من این هراس بوجود آمده بود که همین سه چهار نفر را هم از دست بدهم. به گوشی ام نگاه کردم. یک هفته گذشته بود و هیچکس با من حرفی برای زدن نداشت. چند ماه قبل که مریض نبودم این جوری نبود. همین.
دوشنبه ۱۶ آبان ۱۴۰۱؛ زامبی وار شروع کردم به زدن آرام خودم
شیمی درمانی پس از عمل کار خودش را کرد. در فاصله ی یک هفته پنج کیلو وزن کم کردم. پس از عمل هم ده کیلو کم کرده بودم. یعنی از شروع بیماری سی کیلو لاغر شده بودم. این آخری خبر بدی بود. از پس از عمل هرچه وزن کم می شد از عضله و ماهیچه بود که تحلیل می رفت و دیگر جایگزینی نداشت. و خب همین بود که بود.
یک هفته ی تمام به تخت چسبیده بودم و اوضاع حتی کمی بهتر نمی شد. تهوعی سنگین و دائمی، با عق زدن های پی درپی، ضعفی همیشگی و بی اشتهایی مطلق وجودم را گرفته بود. یارای صحبت با هیچ کس را نداشتم. همه را از اتاق بیرون می کردم. از دنیای خارج از اتاق غافل بودم و به هیچ تماسی جواب نمی دادم. نمی توانستم که جواب بدهم. نخستین کلمه حالم را بد می کرد و بالا می آوردم.
صبح روز شیمی درمانی با ارغوان حرف می زدیم. پدر و دختری خاطرات خرید هدیه نخستین روز دانش آموز را مرور می کردیم. که رفتیم بازارچه ی امامزاده صالح و برایش یک ساعت مچی کودکانه خریدیم. صورتی رنگ. روز دانش آموز نزدیک بود. از ارغوان پرسیدم امسال هدیه چی بخریم؟ سری تکان داد و گفت من امسال هدیه نمی خواهم. تو فقط برای من خوب شو. این خودش بهترین هدیه است. در «برای من» گفتنش چیزی بود که بدنم را لرزاند؛ «برای من خوب شو» در حالیکه خوب شدنی در کار نبود.
پرسیدم بابا چه کار کنم که خوب شوم؟ خودت که دیدی. همه ی کارها را انجام دادم. شیمی درمانی کردم. عمل جراحی کردم. دیگر چه کار می توانم بکنم؟ درنگی کرد. بعد به خنده افتاد و گفت راهش این است که تا می توانی خودت را بزنی. این جوری سرطان از این که آمده در بدنت پشیمان می شود، فرار می کند و هیچ گاه جرأت نمی کند برگردد. خندیدم و زامبی وار شروع کردم به زدن آرام خودم که سرطان دردش بیاید و برود.
شب با گریه از شیمی درمانی بیرون آمدم. نمی دانستم برای دردهای جسمی که دیگر توان تحمل شان را نداشتم گریه ام گرفته یا رنج هایی که روحم را خسته کرده بودند. یاد صحبت های بامداد با ارغوان افتادم. شیمی درمانی شاید همان کتک زدنی بود که او می گفت. بدن را ویران و سوخته می کرد تا سرطان برود و برنگردد. بیچاره بدن. همین.
دوشنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۱؛ از یک جایی به بعد آدم مشتاق مرگ می شد
بعد از دو هفته، و بیشتر توانستم حمام کنم. این هم از لطیفه های روزگار بود. منی که در خانه به ماهی معروف بودم و دست کم روزی یک دفعه حمام می کردم، حالا به چنین وضعیتی مبتلا شده بودم. گذاشته بودمش کنار لطیفه های دیگر روزگار.
لباس هایم را که از تنم درآوردم، در آینه چیزی را می دیدم که نمی شناختمش. حجمی از استخوان خمیده بودم. با روکش نازکی از پوست که جابه جایش لکه ی زخم و بخیه داشت و رد پای سوراخ هایی که هنگام و پس از عمل در بدنم گذاشته بودند. هیچ گاه خودم را این قدر عریان درک نکرده بودم. مثل میوه ای مانده و پلاسیده شده بودم. که آبش را از دست داده بود و در خودش فرو رفته بود. با پوستی خشکیده و ترک خورده. به خودم در آینه چشمک زدم. خندیدم. دوش گرفتم و بیرون زدم.
آن روزها چیزی که آرامم می کرد خواندن مقالات علمی بود درباره ی ی میزان بقای بیماران سرطانی پس از عمل جراحی. عددها و رقم ها امیدوار کننده بودند. امید به این که رهایی از این وضعیت پر از تهوع، ناتوانی، عق زدن های بی حاصل، به خود پیچیدن های تب آلود قبل و حین و پس از دستشویی، عرق کردن های سرد و گرم آمیخته به درد، سوختن ها و آب شدن ها و ملال ها و رنج ها چندان دور و دیر نیست.
هول و رنج سرطان برای خیلی ها در همسایگی اش با مرگ بود. همین بود که مدام ترس های خودشان را در پیام های به ظاهر امیدوار کننده پنهان می کردند که هی فلانی نگران نباش نمی میری. اصلاً اطراف همه پر شده بود از سرطانی های درمان شده. دروغی خیرخواهانه و پوچ. البته علم هم پیشرفت های زیادی در درمان سرطان داشته. دروغی دیگر که آدم ها تا به سرطان مبتلا نمی شدند دروغ بودنش را نمی فهمیدند.
همه ی این دروغ ها و ترس ها در حالی بود که از یک جایی به بعد آدم مشتاق مرگ می شد؛ مشتاق رهایی از دنیایی که آدم دیگر توان بودن و ماندن در آن نداشت به سمت دنیایی پر از شکوه، عظمت، شگفتی و زیبایی های غریب. این که آدم خودش را به این رهایی نزدیک می دید دلش گرم می شد. مثل ده پانزده دقیقه ی پس از خوردن مسکن های مخدر که مغزش را گرم می کردند. و تنها اوقات خوش زندگی اش می شدند. همین.
سه شنبه ۱ آذر ۱۴۰۱؛ شنیدم که ارغوان به آیه فخر می فروخت...
عصبی شده بودم و کج خلق. آنقدر که حتی این آخری سر آیه هم داد می زدم. ارغوان که بماند. بیمار بودند. چند روزی می شد. آیه دائم به نق بود. و سرفه و گریه. با هیچ ترفندی آرام نمی گرفت. ظرفیتم تمام شده بود. با ارغوان بدتر بودم. با بهانه های الکی از دستش آشفته می شدم و بر سرش فریاد می کشیدم. بدترش این بود که دو سه باری جلوی ارغوان خودم را زدم. به نشانه ی اعتراض و عصبانیت. با پدر و مادرم هم سرکه رو بودم. از دستشان ناراحت می شدم و پرخاش می کردم. از این که حریمم را در گزارش به دیگران رعایت نمی کردند آتش می گرفتم. با پدرم تندی کردم. به قهر و تأسف و سکوت. پشت تلفن از بی روحیه بودن من حرف می زد. پدرم فکر می کرد روحیه ام را باخته ام که اینقدر رنج می کشم. از مادرم هم آزرده بودم. سگی شده بودم که کسی جرأت نزدیک شدن به او را نداشت. دوست داشتم خودم را داخل اتاق محبوس کنم. گریه های آیه نمی گذاشت. بیرون می آمدم که بطورمثال کمکی کرده باشم. توان نداشتم. شنیدم که ارغوان به آیه فخر می فروخت. که دلش بسوزد برای روزهایی که بابا پیر نبود و در کودکی با او چه بازی های دیوانه واری می کرده. که حالا آیه از آن محروم بود. با شنیدن «پیر» تکان خوردم. ارغوان در من همان چیزی را دیده بود که خودم در آینه می دیدم. دلم تنهایی و سکوت محض می خواست. که نمی شد و نبود. همین.
دوشنبه ۷ آذر ۱۴۰۱؛ از اینجای زندگی به بعد می دانستم نباید توی دستشویی و حمام در را از پشت قفل کنم
زمین خوردم. پس از نماز بامداد. که نشستم به خواندن و نوشتن برای فصل های پیش روی سوره. با ذوق و حرارت. خواستم آب بنوشم. برخاستم. یکی دو قدم راه رفتم. و سرنگون شدم.
کرختی و یخ زدگی انگشت ها و کف پایم روز به روز بیشتر می شد. و انگشت های دستانم. کابوس ناتوانی دست هایم بیش از ناتوانی پاهایم رنجم می داد. به سختی مداد در دست می گرفتم. یادداشت هایم قابل خواندن نبود. به عادت همیشه ام زیر پسندهایم از کتاب ها خط می کشیدم. دیگر اما هیچ خطی مستقیم نمی شد. انگار آیه کتاب هایم را خط خطی کرده باشد. پاهایم از دست هایم بی جان تر بودند. حالا نااستوار هم شده بودند.
حسین چند شب قبلش آمد با روغن زیتون ورزشان داد. که خون در رگ های دست و پا جاری شود و یخ های انگشت ها آب شوند. فایده ای نداشت. دکتر هم کپسولی نوشت. که شب ها بخورم. آن هم فایده ای نداشت. به فاطمه گفتم حالا معنای این که جان محتضر، هنگام مرگ از نوک انگشت هایش خارج می شود را می فهمم. جانم انگار قطره قطره از نوک انگشت ها چکه می کرد. مثل آب خنکی که لوله ها از سرمایش یخ کنند؛ جانم یخ کرده بود. انگشت هایم هم.
به در اتاق که نزدیک شدم پاهایم از آن خودم نبود. به زور بدنم را در حالتی نامتعادل روی دو تکه چوب نازک و شکستنی سوار کرده بودند به اسم پا. به در اتاق نزدیک شده بودم که انگار کسی قالیچه را از زیر پایم کشیده باشد، سر و تنم به پشت افتاد و پاهایم به هوا بلند شد. موقعیت غریبی بود. در آن یک ثانیه میان زمین و هوا انبوهی از فکرها، غصه ها و خاطره ها از ذهنم گذشت. همه واضح و شفاف. فاطمه توی اتاق نبود. پیش بچه ها خوابیده بود که بیماری شان به من نگیرد. تقلایی کردم که برخیزم. نا نداشتم. افتاده روی زمین ماندم. از اینجای زندگی به بعد می دانستم نباید توی دستشویی و حمام در را از پشت قفل کنم.
تماشای از دست دادن ها چندان هم تلخ نبود. همین که بودی و آگاهانه فروریختن خودت را درک می کردی یک جور نشاط غم انگیز برائت می آورد. مثل درخت خزان رسیده ای که به تماشای ریختن برگ و بارش ایستاده باشد. هر روز چیزی را از دست می دادم و انگار در پی این از دست دادن ها اتفاقی خوش آیند چشم انتظارم باشد، هیجان از دست دادن بعدی را داشتم. تا اینجا توان های مختلفم را از دست داده بودم. توان کار، توان تفریح، توان سفر، توان رفاقت، توان راه رفتن بدون عصا، توان روزه برای همیشه و نماز ایستاده تا زمانی نامعلوم، کنار زیبایی و جوانی از دست رفته. درازکش روی زمین دست و پاهایم را تکان می دادم. و انگشت هایم را باز و بسته می کردم. هنوز از دست نرفته بودند. همین.
شنبه ۱۹ آذر ۱۴۰۱؛ هشت ماه بود هیچ کس با من حرف نمی زد...
با سرطان تنها شده بودم. نه این که آدم ها به من سر نزنند. از شروع فراوان آمده بودند و رفته بودند. باز هم می آمدند. همه اما برای عیادت. می آمدند. از حالم می پرسیدند. من قصه ی سرطان را برایشان می گفتم. آنها می گفتند روحیه داشته باشم. توکلم به خدا باشد. دعا می کردند و می رفتند. رابطه ی میان من و آدم ها شده بود رابطه ی مریض و سالم ها. عیادت شونده و عیادت کننده. آدم ها برایم دعا می کردند. گفتگو با من؟ نه. گفتگوها و پچ پچ ها در غیاب من شکل می گرفت. حتی اگر چند دقیقه ای مجلس را ترک می کردم.
شبی گوشی ام را به فاطمه نشان دادم. که ببیند تنهایی ام را. هشت ماه بود هیچ کس با من حرف نمی زد. چت نمی کرد. گفتگو نمی کرد. توی گوشی انبوه پیام بود. همه اما با یک مضمون و یک جمله: «سلام. بهتری؟ دعاگویت هستیم». جواب سلام علیک بود. پاسخ بهتری؟ شکر. و پاسخ دعاگویت هستیم ممنون. و تمام. نشانش دادم که ببیند چگونه تلاشهای من برای ادامه ی گفتگو با آدم ها پوچ از آب درآمده بود. حتی جایی که خودم را، رنج هایم را، تجربه های سرطانی ام و دغدغه های وجودی ام را وسط گذاشته بودم. به این امید که شاید برای دوستان قدیمی ام جذاب باشد. همه اما سریع حرف را درز می گرفتند. و خداحافظ. تفاوت اینها با بقیه این بود که از کتاب های اخلاق بیماری یادگرفته بودند بگویند واقعاً برائت متأسفیم که این همه رنج می کشی. و تمام. کتاب هایی که من هم خوانده بودم.
تا پیش از سرطان ماجرا این نبود. آدم ها دوست داشتند با من حرف بزنند. درباره ی ی خیلی چیزها. از جهان بیرون تا جهان درون. تا پیش از سرطان برای خیلی ها من گوش خوبی بودم. عقل خوبی بودم. سنگ صبور خوبی بودم. حرف می زدیم. درباره ی ی دین، جامعه، انسان، درباره ی ی هنر، سیاست، رنج، عشق، امید، ناامیدی و خیلی چیزهای دیگرکه بوی انسان می دادند. درباره ی ی مرگ، درباره ی ی زندگی. حالا که من خودم اصل جنس شده بودم کسی پای این گفتگوها نبود. انگار سرطان واگیری داشت که با گفتگو منتقل می شد.
دیگر غم تنهایی برایم مهم نبود. تنهایی کار و فعالیت را برایم سخت کرده بود. مرگ نزدیک بود. و من دوست داشتم در این فاصله کار کنم. بیش از همیشه. مجبور بودم چند برابر آدم های سالم به خودم فشار بیاورم تا درکی از جهان اطرافم داشته باشم. تا انرژی اطراف را بگیرم و به ایده و خلاقیت تبدیلش کنم. تا به تشخیص و تصمیم برسم. دستم از محیط های کاری، جمع های تخصصی و گپ وگفت های حرفه ای کوتاه بود. گدایی دانستن و شنیدن و فهمیدن هم راه به جایی نمی برد. گمانم این بود اینجا قتلگاه امید بیماران بسیاری می شد. همین.
چهارشنبه ۲۳ آذر ۱۴۰۱؛ مرگ در بیمارستان، وقتی کسی نیست دستت را بگیرد و برائت زیارت عاشورا بخواند
پهلوی چپم سخت می سوخت. امانم را بریده بود. توان بلند شدن از روی تخت را نداشتم. پاهایم را مدام با کیسه ی آب جوش گرم نگه می داشتم. پهلویم را با پتو برقی. مادرم هم از اصفهان کرسی برقی قدیمی شان را فرستاده بود. بدون گرما فلج می شدم. یخ پاهایم آب نمی شدند. از حسین خواستم برای ساعت اجرا فکری کند. پاهایم بی گرما می مردند. انگار هرلحظه از برفی سنگین عبور کرده بودم.
درد سوزش پهلو یک طرف، نگرانی اش رنجمان را مضاعف می کرد. دیگر نمی شد هیچ دردی را دست کم گرفت. شاید اتفاقی افتاده بود که نباید می افتاد. با این وجود برای رفتن به بیمارستان مقاومت کردم. به این امید که بطورمثال یک سرماخوردگی سرما باشد و با گرم گرفتن و گرم نوشیدن و گرم خوابیدن بهتر شود.
بعد از عمل جراحی مرگ در بیمارستان یکی از کابوس های بزرگم شده بود؛ از روزی که در آی سی یو کد ۹۹ را زدند. برای بیماری که تختش روبه روی من بود. مردی شصت و چند ساله. او هم مبتلا به سرطان. از ظهر تا غروب سه بار برایش کد زدند. هربار فوجی از دکتر و پرستار بالای سرش می آمدند. مسئولیت بر عهده ی پرستارهای مرد جوان بود. مثل یک تمرین سخت ورزشی دست هایشان را روی قفسه ی سینه ی او بالا و پایین می کردند. تا تپش قلب باردیگر برگردد. و نفس بیاید. و برود.
دوبار نبض برگشت. بار سوم نه. کابوس از همان جا آغاز شد. من تنهایی مرد را در لحظه های جان دادنش دیدم. هربار که خط صاف روی نمایشگرها کمی اعوجاج پیدا کرد همه ی دکترها و پرستارهایی که جمع شده بودند برگشتند. مرد روی تختش تنها بود. و مرگ مثل جغدی بالای سرش نشسته بود. این را همه می دانستند. و به هم می گفتند که مرد ماندنی نیست. اما هیچ کس برای تنهایی اش کاری نمی کرد. آنجا آی سی یو بود. و بیمار در آی سی یو محکوم به تنهایی. حتی در لحظه های احتضار. بار سوم کد زدند. برای آخرین بار. خط صاف، صاف ماند. و مرد مرد. تنهای تنها.
در مطالعه ی سرگذشت چهره هایی که با سرطان مرده بودند، بیش از هرچیز درپی پاسخ این پرسش بودم: کجا مرد؟ و چه شکلی؟ پاسخ ها غم انگیز و مایوس کننده بودند. بیماران سرطانی در بیمارستان می مردند. شبی حالشان دگرگون می شد. تب می کردند. تشنج می کردند. می بردندشان بیمارستان. در بیمارستان حالشان بدتر می شد. منتقلشان می کردند آی سی یو. و آنجا می مردند. تنهای تنهای تنها. این خیلی بد بود. در آی سی یو کسی دست سرد مرد را در دستش نمی گرفت. و زیارت عاشورا نمی خواند. همین.
چهارشنبه ۷ دی ۱۴۰۱؛ باردیگر بستری، روز از نوی روزی از نو...
آمدیم شیراز. روز از نو. روزی از نو. باردیگر بستری. باردیگر آزمایش های مختلف. و باردیگر عمل جراحی. حوصله ی این آخری را نداشتم. باردیگر جهنم آی سی یو. باردیگر بستری در بخش. بی دفاع و لطمه پذیر. چاره ای نبود. از روز قبل حتی جرعه ای آب از گلویم پایین نمی رفت. هربار آب خوردم بالا آوردم. خسته بودم. همین.
جمعه ۹ دی ۱۴۰۱؛ سرطان برگشته بود
اتفاقی که نباید، افتاد. دکترها تشخیص توده دادند. سرطان برگشته بود. باید باز آماده ی اتاق عمل می شدم. قرار شد دو سه روزی سرم غذایی بگیرم. که کمی جان داشته باشم. دوشنبه یا چهارشنبه عمل می کردند. بازگشت سرطان درمان را مشکل تر می کرد و این یکی از جنبه های غم انگیز ماجرا بود. غم انگیزتر این بود که چشم انداز روشنی از ادامه ی درمان وجود نداشت. باز تکه ای از بدن را در عمل جراحی می بریدند و برمی داشتند و باز سرطان از جای دیگری بازمی گشت. این معنای بازگشت بود.
با شنیدن خبر غصه دار شدم. در هجوم غم هایی از همه سو بودم. حوصله ی عمل جراحی و روزهای سخت بعدش را نداشتم. دلم برای ارغوان و آیه تنگ شده بود. و برای فاطمه و مادرم می سوخت. دوست داشتیم پس از پایان سوره جایی برویم. مشهد، اصفهان، یا حتی کیش که تاکنون نرفته بودیم. یک روز پیش از بروز نشانه ها حالم خیلی خوب بود. با فاطمه پشت تلفن پر از امید و انرژی حرف زدم. خدا را شکر کردم و برای آینده ای کوتاه مدت برنامه ریزی کردم. ناگهان ورق برگشت. همه چیز زیر و رو شد.
دلم می خواست بخوابم و خوابم نمی برد. ظهر جمعه گذشته بود و عصر جمعه می رسید. چه باید می کردم؟ با این حجم اندوه. تا غروب جمعه. در غربت سفر و درد بیماری و رنج بودن. جز صبر؟ کاش دست کم جمعه نبود. که بود. همین.
چهارشنبه ۲۱ دی ۱۴۰۱؛ من زنده بودم...
بیست روز شده بود که چیزی نخورده بودم. نه آب و نه غذا. چند روزی به خاطر بیماری. که توده ها مسیر مری را از نو بسته بودند. بعد هم به خاطر عمل جراحی. که ماندگاری پیوند جدید زمان می برد. برای زنده ماندن اما هنگام عمل لوله ای به روده متصل کرده بودند که دارو، آب و پروتئین را با سرنگ مستقیم به داخل روده می فرستادند. با چموشی ای هم که سرطان در این مرحله پیش گرفته بود اگر باز راه ها بر آب و غذا بسته می شد با این لوله نیاز به عمل چندباره برداشته می شد و از آنجا به بعد آب و دارو و غذا با سرنگ به لوله می رفت و از لوله به روده. تا تمام شود.
این یکی از غم انگیزترین مراحل درمان بود؛ اتفاقی که بیشتر به دست و پا زدن برای بقا می مانست. و گاه می توانست مشمئزکننده هم باشد. غذا خوردن در بین انسان ها امری فرهنگی بود که آنها را به هم پیوند می داد، دل هاشان را به هم نزدیک می کرد. و جمع هاشان را گرم می کرد. «سفره» با همین نگاه مقدس می شد، و یکی از خوش ترین لحظات زندگی را رقم می زد. حالا دیگر سفره ای در کار نبود و این شروع یک تنهایی عمیق برای من بود.
از حضرت رضا - سلام خدا بر او باد- این روایت ها در گوشه ای از ذهنم زنگ می زدند که حضرتش اظهار داشته بود: «طعم الماء طعم الحیاة». و فرموده بود «طعم الخبز طعم العیش». با این وصف من زنده بودم بی طعم آب و نان، بی طعم زندگی و خوشی، و نفس می کشیدم بی مزه، سخت، و پر از درد، و پر از درد، و غرق شده در رنج. همین.
چهارشنبه ۱۲ بهمن ۱۴۰۱؛ درد و درد و درد…
دوست داشتم بنویسم. و نمی توانستم. حتی چند کلمه. هرروز ضعیف تر از روز قبل می شدم و گرفتارتر. از بیمارستان که بیرون می آمدم تصورم از روزهای پیش رو این نبود. حال خوشی داشتم. سبک بودم. پر از امید و شوق. ناامیدی از درمان در وجودم چراغ امیدی روشن کرده بود که زندگی را در سایه ی مرگ از نو برایم تازه و شیرین می کرد. دوست داشتم روزهای پر عاطفه ای را با فاطمه و ارغوان و آیه بگذرانم. پر خاطره. پر از گفتگو و آغوش. پر از لبخند. دوست داشتم کار بکنم. برای سوره ماه رمضان کلی شوق و انگیزه داشتم. اتاقم را از نو چیدم. صندلی ام را آوردم بالای تختم. کتاب هایی که دوست داشتم را بالای سرم چیدم. برای خودم تبلت گرفتم. که هیچ گاه نداشتم. چراغ مطالعه ی ایستاده ای که سال ها بود دوستش داشتم را سفارش دادم. حتی به رؤیای خریدن دوچرخه ی برقی فکر می کردم. دوست داشتم واپسین روزهایم بهترین و شادترین باشد. درونم اینطور بود. بیرون اما سر سازگاری نداشت.
درد، زخم، ضعف، بیماری های رنگ رنگ، حال های بد پیاپی، به خود پیچیدن ها، تهوع ها و حال خرابی های لحظه به لحظه، افتادن های بدون بلند شدن، سوختن های از درون، مچاله شدن های در خود و درد، و درد، و درد جایی برای این رؤیاها باقی نگذاشته بود. جز ناله صدایی از گلویم بیرون نمی آمد و جز درد و ضعف تجربه ای ثبت نمی کردم.
حمیدرضا صدر جایی از کتابش با تفکیک میان مرگ و مردن گفته بود همیشه هرچه اولی برای انسان ها زیبا بوده، دومی سخت و جانکاه بوده. چیزی شبیه به این مضمون. و چه راست گفته بود. هرچقدر مرگ زیبا بود و سبکی و شادی و نور به همراه داشت، مردن درد و ناله و رنج. روزهای سختی را می گذراندم. بدون زیبایی هایی که دوستشان داشتم. و به آنها فکر می کردم. همین.
دوشنبه ۱ اسفند؛ آخرین روزنوشت...
دوست داشتم دربارهٔ نامهٔ ارغوانم بنویسم. نتوانستم. نشد. همین.
مطلب را می پسندید؟
(2)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب