سنگر انقلاب اسلامی-۲؛
حسینیه ارشاد سنگری برای مقابله با اسلام ستیزی و اسلام زدایی پهلوی
درست زمانی که اسلام ستیزی و اسلام زدایی در بطن جامعه با شعار باستان گرایی و تجددگرایی در حال گسترش بود، حسینیه ارشاد فعالیت خویش را به مدت ۸ سال، از سال ۱۳۴۴ تا ۱۳۵۲ ادامه داد.
خبرگزاری مهر، گروه دین و آئین، نگار احدپور: پیروزی انقلاب اسلامی، بعنوان تحولی تاریخ ساز تاثیر خویش را در همه زمینه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی گذاشت. تحولی شگرف که خاستگاه آن، بی گمان مجامع مردمی و دینی و حضور و حمایت مردم است.
در بررسی روند مبارزات اسلامی مردم ایران ضد رژیم پهلوی و سیر رویدادهای سال ۱۳۴۲ به بعد تا وقوع انقلاب اسلامی سال ۵۷، نقش مساجد و حسینیه ها بسیار برجسته است. در نهضت اسلامی، مساجد نه تنها در ایجاد حرکت، جنبش و هم بیدارسازی مردم ایران از ظلم و ستم رژیم پهلوی نقش تأثیرگذار و عمیقی ایفا نمود بلکه در کنار آن، هسته های اولیه مبارزات را هم شکل دهی و سازماندهی کرد. تبادل اطلاعات و برگزاری جلسات گروهی فعالان نهضت در مساجد صورت می پذیرفت و اخبار جریان ها و حوادث، راحتتر به مردم انتقال می یافت.
به مناسبت چهل و دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، می خواهیم نقش مساجد، حسینیه ها و هیئت های مذهبی را در پیروزی نهضت اسلامی بررسی نماییم.
یکی از مهم ترین و شناخته شده ترین مراکز دینی و مذهبی فعال در جریان انقلاب اسلامی، حسینیه ارشاد واقع در خیابان دکتر شریعتی تهران بود. جهت بررسی بیشتر نقش حسینیه ارشاد در پیروزی نهضت اسلامی با قاسم تبریزی پژوهشگر تاریخ معاصر ایران به گفتگو نشستیم.
*ایده تأسیس مرکزی فرهنگی-دینی به نام حسینیه ارشاد از کجا آمد؟
از حسینیه ارشاد می توان بعنوان یکی از مراکز مهم و تأثیرگذار در تحولات فرهنگی سیاسی معاصر در کنار مراکز و پایگاه های اسلامی چون مسجد هدایت، مسجد جلیلی، مسجد جامع بازار و… نام برد که در سال ۱۳۴۴ توسط آقایان محمد همایون، ناصر میناچی مقدم و عبدالحسین علی آبادی با خرید زمینی به مساحت چهار هزار متر مربع، در خیابان معروف شمیران قدیم (شریعتی فعلی) راه اندازی شد. در همان سال هم بانیان حسینیه به دنبال ثبت آن برآمدند. بنا بر اسناد ساواک، آیت الله مرتضی مطهری، ناصر میناچی مقدم و محمد همایون پی گیر ثبت حسینیه بودند. آیت الله مرتضی مطهری بعنوان مسئول برنامه های عقیدتی حسینیه با دعوت از علمای برجسته ای چون علامه محمدتقی جعفری و حجت الاسلام علی شاهچراغی جهت حضور در هیئت مدیره حسینیه و ثبت قانونی و رسمی آن در سال ۱۳۴۶، برنامه ریزی برای فعالیتهای حسینیه را شروع کرد.
پس از آن در حسینیه ارشاد، هیئت علمی ای متشکل از مرحوم حجت الاسلام سیدعلی شاهچراغی، علامه محمدتقی جعفری، شهید حجت الاسلام دکتر محمد جواد باهنر، حجت الاسلام سید هادی خسروشاهی و برخی دیگر از چهره های برجسته روحانیت آن زمان، در کنار آیت الله مطهری شروع به کار کردند.
*برنامه حسینیه ارشاد برای آگاهی بخشی به مردم چه بود؟
برنامه های آیت الله مطهری در زمینه علمی در حسینیه ارشاد به دو بخش تقسیم می شد، نخست بخش روحانیت و دیگری بخش محققین و دانشگاهیان، در حقیقت آیت الله مطهری با این اقدام، کوشش کرد وحدتی میان روحانیت و اساتید دانشگاه و یا به تعبیر امروز «حوزه و دانشگاه» ایجاد نماید. موضوعاتی که قرار بود در حسینیه مطرح شود، اسلام شناسی و مبانی تشیع بود و شخصیت هایی که بدین جهت به حسینیه دعوت می شدند، عموماً در عرصه اسلام شناسی صاحب نظر، مستقل و خوشنام بودند.
جلسات حسینیه بعنوان یک مؤسسه تحقیقاتی علمی و پژوهشی برگزار می شد و لازم بود که اساتید و روحانیون مستدل و مستند مسائلی را که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم پاسخگوی سوالات، شبهات، القائات و همینطور شایعاتی که ضد اسلام، تشیع و دین وجود داشت، مطرح نمایند.
جلسات حسینیه بعنوان یک مؤسسه تحقیقاتی علمی و پژوهشی برگزار می شد و لازم بود که اساتید و روحانیون مستدل و مستند مسائلی را که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم پاسخگوی سوالات، شبهات، القائات و همینطور شایعاتی که ضد اسلام، تشیع و دین وجود داشت، مطرح نمایند.
همین پاسخگویی مستدل اساتید و روحانیون به مسائل گاهی به تناسب مباحث اسلامی در جهت ایجادی و تدوین و تبیین مبانی اعتقادی اسلام صورت می گرفت، خصوصاً در زمانی که به فاصله چند متر از حسینیه ارشاد، کاخ جوانان تأسیس شده بود که از آن بعنوان یکی از مراکز فساد و تباهی نام می برند. البته تأسیس چنین مراکزی جز سیاست های رژیم پهلوی بود، درست زمانی که اسلام ستیزی و اسلام زدایی در بطن جامعه با شعار باستان گرایی و تجدد گرایی در حال گسترش بود، حسینیه ارشاد فعالیت خویش را به مدت ۸ سال، از سال ۱۳۴۴ تا ۱۳۵۲ ادامه داد. سال هایی که با تحولات بسیار عمیق در جامعه ایران آن زمان همزمان بود.
اما از فعالیتهای حسینیه ارشاد در این سال ها ۳ منبع داریم. یک منبع خاطرات و زندگی نامه بزرگان همچون زندگی نامه شهید آیت الله مرتضی مطهری، خاطرات حجت الاسلام سید هادی خسروشاهی، خاطرات حجت السلام علی دوانی، خاطرات حضرت آیت الله خامنه ای و خاطرات حجت الاسلام فلسفی است. منبع دیگر ما خاطرات برخی جوانان آن زمان است که در جلسات حسینیه شرکت می کردند و منبع سوم ما کتاب «حسینیه ارشاد به روایت اسناد ساواک» می باشد.
*هسته فعالیتهای سیاسی در حسینیه ارشاد چه کسانی بودند؟
اولین سند از حسینیه ارشاد در اسناد ساواک به ۲۲ شهریور ۱۳۴۴ متعلق می باشد، جایی که نخستین سخنرانی حسینیه توسط حجت الاسلام فلسفی و به دعوت آیت الله شهید مرتضی مطهری در زمینه مباحث اعتقادی صورت گرفت.
مرحوم آقای فلسفی از سال ۴۴ تا ۴۷ از شمار سخنرانان منظم و جاری حسینیه در مواقع مختلف بودند. سخنرانی های ایشان عمدتاً برای جوانان و نوجوانان جذاب بود. دیگر سخنران این حسینیه استاد فخرالدین حجازی بودند که ایشان هم بین سالهای ۴۴ تا ۴۷ در حسینیه سخنرانی داشتند که البته به علت اختلافی که با آقای میناچی داشتند از حسینیه جدا شدند. البته برخی دیگر از روحانیون هم انتقاداتی به ایشان داشتند. سخنرانی های استاد مطهری هم از همان اوایل تأسیس حسینیه تا حدود سال ۱۳۴۸ ادامه داشت.
استاد محمدتقی شریعتی (پدر دکتر علی شریعتی) از دیگر سخنران حسینیه ارشاد بودند که از مشهد در این جلسات حاضر می شدند، ایشان از سالهای دور در مشهد سابقه برنامه ریزی برای جوانان در کانون نشر حقایق اسلامی را داشتند.
استاد محمد تقی شریعتی بر حسب مباحث و روش استدلال خود پیرامون مباحثی همچون عدالت، امامت، توحید و… که در مجموعه کتابی با عنوان خلافت و ولایت از نظر قرآن و سنّت بعنوان نخستین کتاب انتشار یافته توسط حسینیه ارشاد به چاپ رسید و آیت الله مطهری بر آن مقدمه ای نوشتند، بسیار مورد توجه بود. کتاب موعود اُمَم و مباحث دیگری که ایشان مطرح می کردند، تا سال ۱۳۵۲ در حسینیه ادامه داشت و گاهی به صورت درس نامه و یا سخنرانی عرضه می شد.
در همین حین تحلیل ساواک این بود که شهید مطهری و استاد شریعتی همچون افرادی هستند که سوابق مضره دارند و باید آنها را دستگیر و زندانی کرد.
در کنار ساختمان بزرگی که در سه بخش برای حسینیه ارشاد طراحی شده بود، یک مسجد، یک کتابخانه و یک دبیرخانه هم در نظر گرفته بودند. مسجد در قسمت شمالی، دبیرخانه در قسمت شمال شرقی و کتابخانه هم در زیرزمین ساختمان تعبیه شده بود و با آثاری در حوزه کودکان، نوجوانان و کتب عمومی راه اندازی شد.
برای حسینیه یک بخش انتشارات هم طراحی شده بود که زیر نظر دبیرخانه حسینیه بود و مسئولیت چاپ، نشر و تکثیر سخنرانی ها را داشت. در گزارش ساواک آمده است که بخش انتشارات حسینیه، مجهز به سیستم ترجمه آثار به زبان های عربی، انگلیسی و فرانسه بود و از این طریق، مطالب را به مخاطبین منتقل می کرد.
پس از عرضه مقاله دکتر علی شریعتی تحت عنوان «سیمای محمد (ص)»، آیت الله مطهری از نوع قلم و بیان دکتر شریعتی تجلیل و ایشان را برای سخنرانی در حسینیه دعوت می کند.
گنجایش مخاطبین حسینیه را هم ۲۰۰ نفر اعلام نمودند در حالیکه عدد ۲ هزار مخاطب هم برای دوره ها و جلسات آن به ثبت رسیده است. حسینیه در خلال مدت فعالیت خود از سخنرانان مختلفی همچون حضرات آقایان آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، شهید حجت الاسلام دکتر محمد جواد باهنر، حجت الاسلام صدر بلاغی، آیت الله شیخ ابوالقاسم خزعلی و برخی اساتید دانشگاه هم دعوت می نمود.
در همین حال، همزمان با تشکیل کنگره پانزدهمین قرن نهضت پیامبر (ص) در سال ۱۳۴۷-۱۳۴۸، برگزار شد، دو جلد کتاب با عنوان «محمد، خاتم پیغمبران (ص)» از مجموعه سخنرانی های صورت گرفته در کنگره به چاپ رسید، البته بعضی از سخنرانی ها هم چاپ نشد همچون سخنرانی آیت الله ناصر مکارم، دکتر ناظر زاده کرمانی، استاد سید محمد محیط طباطبایی. این کنگره با انعکاس وسیعی در داخل و خارج از کشور همراه بود،
خصوصاً که در همان ایام، «اقبال لاهوری / شاعر نامدار پاکستان شعری را تحت عنوان «سرود اسلامی» به زبان اردو، سروده بود که آن هم به صورت ترجمه در چارچوب یک کتاب با همراه چند مجموعه شعر دیگر منتشر گردید.
*توجه ساواک چطور به حسینیه جلب شد؟
حساسیت ساواک نسبت به حسینیه ارشاد پس از این کنگره، بیشتر از قبل شد، بخصوص که در همین ایام، سخنرانی آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی و انتقاد از جنایات اسرائیل ضد فلسطینی ها و مسلمانان و حوادث صحرای سینا در آن ایام در پاسخ به شبهات و سوالات عنوان شد. بعضی از موارد سخنرانی ها هم در گزارش ساواک موجود است.
ساواک می دانست که عده ای روحانیون انقلابی هستند که از قم در سخنرانی های حسینیه حضور می یابند. در این حال، شهید مطهری و علامه سید محمدحسین طباطبایی و آیت الله سید ابوالفضل زنجانی، طرحی را برای کمک به فلسطینی ها آماده و عرضه کردند، ساواک گزارشی تدوین می کند تحت عنوان کمک حسینیه به چریک های فلسطینی از سهم امام و امکانات مردم. ساواک با آیت الله مطهری برخورد می کند و ایشان را احضار می کند.
*فعالیت های دکتر علی شریعتی از چه زمانی در حسینیه ارشاد آغاز شد؟
در ادامه فعالیت حسینیه ارشاد، بعد از عرضه مقاله دکتر علی شریعتی تحت عنوان «سیمای محمد (ص)»، آیت الله مطهری از نوع قلم و بیان دکتر شریعتی تجلیل و ایشان را برای سخنرانی در حسینیه دعوت می کند. سخنرانی های دکتر شریعتی به صورت درس نامه در ۳ مبحث جامعه شناسی ادیان، جامعه شناسی اسلام و جامعه شناسی تشیّع خلاصه می شد. اما به جهت تخصص ایشان در جامعه شناسی اسلام و اصول و روش خاص و متفاوتی که در بیان اصول و مبانی اسلام داشتند، ایشان مورد توجه مخاطبین قرار گرفت.
دکتر علی شریعتی، بحث در مورد جامعه شناسی ادیان را تقریباً در ۱۵ جلسه خلاصه و جمع بندی می کنند، و کلیاتی را در مورد مسیحیت و… مطرح می کنند چونکه امکان اینکه مفصل در این مورد صحبت کنند، فراهم نمی گردد. به این علت که ایشان عصر جمعه هر هفته از مشهد به تهران سفر می کردند و زمان زیادی نداشتند. خصوصاً ریاست دانشگاه مشهد که با ساواک همکاری داشت برای وی مشکلاتی پدید می آورد.
اما در مورد یهودیت به صورت مفصل سخنرانی می کنند و وارد مبحث جامعه شناسی اسلام می شوند، درس های جامعه شناسی اسلام را تقریباً در ۱۵ جلسه مطرح می کنند و پس از تدریس مباحث جامعه شناسی تشیّع و نکاتی که در جلسات مطرح می شد، دکتر احساس می کرد که ساواک به دنبال تعطیلی حسینیه و دستگیری ایشان است، ازاین رو مباحث را با تعجیل مطرح نمودند و همین مساله بر حساسیت ساواک می افزود.
در اسناد ساواک در این خصوص آمده است که سخنرانی های دکتر شریعتی از خرداد ۱۳۴۸، با نام نویسی از دانشجویان و استقبال مخاطبین همراه شد و حدود ۴ هزار نفر در جلسات دکتر شریعتی در حسینیه ارشاد شرکت می کردند. همه این اتفاقات ساواک را بعنوان معضل سیاسی-امنیتی حساس تر کرده بود.
در این زمان، استاد مطهری، علامه جعفری، استاد محمدتقی شریعتی، دکتر علی غفوری و دیگر اساتید هم مباحث را مطرح می کردند و همزمان با این ایام، در سال ۱۳۴۸ حسینیه ارشاد کاروانی متشکل از برخی از روحانیون و اساتید حسینیه همچون شهید مطهری، استاد محمدتقی شریعتی، دکتر علی شریعتی و حجت الاسلام سید هادی خسروشاهی و… راهی حج شدند، آن سفر حج هم بر حساسیت ساواک افزود.
ساواک به دنبال این بود که ببیند بودجه حسینیه از چه راهی تأمین می شود، در آن زمان حسینیه ارشاد، ماهانه حدود ۲۰۰ هزار تومان مخارج داشت، که معمولاً از طریق سهم امام، سهم سادات، هدایای مردمی و… تأمین و خرج حسینیه و هزینه های جاری آن بود.
ساواک در آبان سال ۱۳۴۸ فهرستی از افرادی که به حسینیه ارشاد کمک مالی می کردند، منتشر نمود و همین مساله از گسترش نفوذ ساواک و تسلط آن بر اطلاعات حکایت دارد.
در ادامه دکتر شریعتی در سخنرانی که در مورد اصول دین مطرح می کنند، مواردی همچون توحید، نبوت و سپس بحث عدل و امامت را بیان می کنند و اشاره می کنند که سیاست های جاری به دنبال دور نگه داشتن مردم از این دو اصل اسلام است. همچنین عدل و امامت که ذیل وحدانیت خداوند مطرح است، دکتر اشاره می کند که این حرکت شگردی است به جهت اینکه مردم طبقات پایین جامعه را از تحولات جامعه دور نگه دارد، البته در ادامه به جهت اینکه دردسر را از خود دور کند، این مباحث را به دوره سلطان محمود غزنوی ارجاع می دهد.
در همین ایام، آیت الله مطهری، علامه طباطبایی و آیت الله سید ابوالفضل زنجانی، اعلامیه ای در مورد آوارگان فلسطینی منتشر می کنند، سپس ساواک آنها را احضار و بازخواست می کند.
*دلیل کناره گیری آیت الله مطهری از فعالیتهای حسینیه ارشاد چه بود؟
با برگزاری نمایشنامه ابوذر غفاری در مرداد ماه ۱۳۵۱ در حسینیه ارشاد ساواک را بیشتر از پیش به رویدادهای حسینیه متوجه کرده بود، در همین ایام، آقای میناچی که یکی از موسسین حسینیه بود، آغاز به دخالت در برنامه ریزی های حسینیه کرد. از نظر اساس نامه حسینیه، برنامه ریزی و تغییر در برنامه ها، در حیطه مسئولیت شهید مطهری بود که بعدها شهید حجت الاسلام دکتر محمد جواد باهنر و علامه طباطبایی و چند تن از دیگر اساتید هم به آن اضافه شدند، به هر حال آقای میناچی وظیفه ای در این خصوص نداشتند. آقای مطهری در ارتباط با این دخالت های بی مورد، چندین بار اعتراض کردند که این اتفاق سبب انتقاد و کناره گیری استاد مطهری، شهید حجت الاسلام دکتر محمد جواد باهنر و دیگر روحانیون از حسینیه ارشاد شد.
کناره گیری استاد مطهری در ادامه منجر به کناره گیری و کمرنگ شدن ارتباط روحانیونی همچون آقایان حضرات آیات مکارم شیرازی، نوری همدانی، حجت الاسلام فلسفی و… با حسینیه شد.
در خصوص اینکه اختلاف آقای میناچی با آقای مطهری از جانب ساواک طراحی شده یا خیر؟ سند معتبری در دست نیست. اما در کتاب خصوصیت های استاد مطهری، حضرت آیت الله خامنه ای به این مهم اشاره می کنند که دخالت های آقای میناچی باعث کناره گیری استاد مطهری از فعالیت در حسینیه ارشاد شد.
در خصوص اینکه اختلاف آقای میناچی با آقای مطهری از جانب ساواک طراحی شده یا خیر؟ سند معتبری در دست نیست. اما در کتاب خصوصیت های استاد مطهری، حضرت آیت الله خامنه ای به این مهم اشاره می کنند که دخالت های آقای میناچی باعث کناره گیری استاد مطهری از فعالیت در حسینیه ارشاد شد.
*کناره گیری آیت الله مطهری چه تأثیری در روند فعالیتهای حسینیه ارشاد داشت؟
متأسفانه از سال ۱۳۴۹ به بعد، حسینیه ارشاد تقریباً یک طرفه شد، سخنرانی های دکتر علی شریعتی و استاد محمد تقی شریعتی و سید صدرالدین بلاغی در حسینیه عرضه می شد و دیگر آیت الله مطهری هیچ نقشی در برنامه ها نداشتند.
در ادامه بین دکتر علی شریعتی و عده ای از روحانیون در مورد دیدگاه دکتر پیرامون برخی مبانی تشیع و نقدهای دکتر نسبت به بعضی از علما همچون علامه مجلسی، شیخ عباس قمی و…، به جهت مباحثی که دکتر علی شریعتی از منظر جامعه شناسی در مورد اصول و مبانی اعتقادی و اسلامی مطرح می کرد، انتقاداتی بیان شد و ساواک هم به این اختلافات دامن می زد. اختلافاتی که اگر شیطنت ساواک نبود، می توانست در درون خود حسینیه ارشاد حل شود.
به هر صورت اعتراضاتی که از سوی علما وجود داشت، در کنار شیطنت های ساواک و یا برخی افرادی که تحمیل شده بودند و یا صلاحیت نداشتند، جو جامعه را ناپایدار و حسینیه را در مظان افترا قرار دادند. البته ساواک هم در نشر و گسترش بیانیه ها به خصوص در سال ۱۳۵۱ به این شرایط دامن می زد. از طرفی حضور پربار و گسترده جوانان و مباحث جامعه شناسانه ای که دکتر شریعتی مطرح می کرد، سبب شده بود که تعدادی از جوانان ضد رژیم یا فعال سیاسی، حسینیه را محلی برای قرارها و دیدارهای خود در نظر بگیرند.
از سویی کتاب و درس نامه های حسینیه هم به اداره نگارش نمی رفت و خود حسینیه بعنوان یک مؤسسه تحقیقاتی- انتشاراتی، از ابتدا مجوز را گرفته بود که بتواند سلسله درس ها و مطالعات خویش را منتشر کند، بنابراین ساواک به دنبال بازخوانی مجدد مجموعه سخنرانی های حسینیه، با استفاده از بررسی های مأموران ساواک که افرادی نادرست بودند از موقعیت و اختلافات موجود استفاده و به هدف خود نزدیک می شوند.
در ذیل گزارشات آمده که ساواک همه آثار و مسائل را بررسی و با مطالعه مجموعه جزوات و کتاب ها متوجه می شود که خطری در کمین است چون که برخی اعضای مجاهدین خلق یا احزاب مختلف و یا گروه های مسلح، در حسینیه رفت و آمد داشتند و همین مساله حساسیت ساواک را دو چندان می کرد. در اسناد ساواک به این مورد اشاره شده است، بنابراین به فکر محدود کردن حسینیه می افتند. گزارش هایی هم از خارج از کشور می رسید در خصوص اینکه کتاب های حسینیه ارشاد در خارج از کشور در اتحادیه انجمن های اسلامی اروپا و آمریکا در دسترس دانشجویان خارج از کشور قرار گرفته است. در داخل هم جوانانی دستگیر می شوند که در کنار اعلامیه های امام راحل و کتاب های ممنوعه، کتاب های دکتر شریعتی را در دست دارند.
در نهایت شایعه بسته شدن حسینیه ارشاد در ۹ آذرماه ۱۳۵۱ مطرح می شود و بنابراین یک تظاهرات هزار نفری از دانشجویان در کنار حسینیه شکل می گیرد و عده زیادی دستگیر می شوند. این تظاهرات پرونده حسینیه ارشاد را سنگین تر می کند.
*تعطیلی حسینیه ارشاد چه پیامدی داشت؟
انتقادات به دکتر علی شریعتی از جانب محافل حوزه های علمیه و بعضی از علما همچنان ادامه داشت، تا اینکه سرلشکر دکتر عبدالکریم ایادی که پزشک ویژه شاه و از مسئولین ساواک و همچنین از چهره های مهم تشکیلات بهائیت بود، نامه ای به سرلشکر نعمت الله نصیری ریاست ساواک می نویسد در خصوص اینکه شاه از وضعیت حسینیه ناراحت است و باید حسینیه زودتر تعطیل بشود، نصیری در جواب می گوید که ما به اوضاع مسلط و در حال برنامه ریزی برای دستگیری افراد هستیم. بعد از دستگیری چندین چهره حسینیه، دکتر ایادی مجدد نامه ای به سرلشکر نصیری می نویسد، در خصوص اینکه حالا که نفرات را دستگیر کردید، اعلیحضرت منتظر هستند تا آنها به سزای اعمالشان برسند. در نهایت این پیگیری ها به تعطیلی حسینیه می انجامد.
تعطیلی حسینیه انعکاس وسیعی در جامعه داشت، به دنبال این اتفاقات دکتر شریعتی زندگی مخفی را آغاز می کند تا به بازبینی و باز نویسی آثار خود بپردازد. در این دوره دیدارهایی با برخی علما و جلساتی با افراد صاحب نظر داشت.
در ادامه ساواک استاد محمدتقی شریعتی را دستگیر می کند که از این طریق دکتر شریعتی را تحت فشار قرار دهد، ایشان هم به علت حفظ جان پدر، خودشان را معرفی کرده و زندانی می شوند.
انعکاس تعطیلی حسینیه برای رژیم سنگین تمام می شود، بنابراین دکتر سید حسین نصر، ناصر میناچی و منوچهر آزمون که رئیس سازمان اوقاف بود، برنامه ریزی می کنند که حسینیه را با یک برنامه ریزی جدیدی احیا کنند. در ادامه با ارزیابی هایی که انجام می دهند، علیرغم اینکه کلاس های صرف و نحو، محاوره، عربی، قرآن شناسی، درس تبلیغ، اصول و عقاید، تنظیم و آماده بازگشایی می شود اما احساس می کنند که احیای حسینیه غیر ممکن است. بدین ترتیب همچنان تعطیل باقی می ماند.
بعد از آن در اثر اعتراضات و فشارهای داخلی و خارجی بر روی شاه، نهایتاً دکتر علی شریعتی از زندان آزاد شد، اما این دفعه به علت اینکه امکان دارد حرکت جدیدی را آغاز نماید، تحت تعقیب قرار گرفت و به همین دلیل، نهایتاً چاره را در مسافرت به خارج از کشور می دید، خصوصاً که نام خانوادگی وی در شناسنامه «مزینانی» بود، به سادگی از کشور خارج شد و در همان سال در خارج از کشور دارفانی را وداع گفت. در درگذشت دکتر شریعتی در انگلستان انگشت اشاره به طرف ساواک بود.
اما حسینیه ارشاد تا پیروزی انقلاب اسلامی کماکان بسته بود و بعد از پیروزی انقلاب، با نطق مرحوم آیت الله سیدمحمود طالقانی در شهادت مظلومانه آیت الله مرتضی مطهری، بازگشایی می شود. اما این دفعه هم دکتر میناچی خویش را وارث حسینیه ارشاد می دانست و امکان برنامه ریزی به کسی نمی داد، فقط در چند مورد خود برنامه هایی داشت.
بازخوانی تاریخچه مجامع دینی و مذهبی موفق نظیر حسینیه ارشاد که توانست در مدت زمانی کوتاهی تاثیر عمیقی بر مخاطبان خود و تحولات انقلاب اسلامی بگذارد می تواند برای تحول در فعالیتهای مساجد، حسینیه ها و دیگر مجامع مذهبی و دینی با توجه به گام دوم انقلاب اسلامی راه گشا باشد.
منبع: nooremarefat.ir
مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب