عبدالله صلواتی تشریح كرد؛
انواع مغالطات ناظر به اگزیستانس آدمی
به گزارش نور معرفت صلواتی، دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی در نشست مغالطه های روزمره، انواع مغالطات ناظر به اگزیستانس آدمی را شرح داد.
به گزارش نور معرفت به نقل از مهر، به همت معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی نشست مغالطه های روزمره (با محوریت مغالطه های وجودی و آنچه یک مدیر درباره مغالطه ها باید بداند) با سخنرانی عبدالله صلواتی، دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی برگزار گردید. در ادامه گزارشی کوتاهی از این نشست که چکیده ای از سخنان صلواتی است می آید؛مغالطات در تعریف رایجش بیراهه های استدلال به شمار می رود: گاهی این بیراهه در چارچوب کمبود مقدمات است، گاهی در قامت غیرمرتبط بودن مقدمات در نسبت با مطلوب و زمانی مقدمات نادرست و در مواضعی درست ساخت نبودن مسیر استدلال ما را گرفتار مغالطه می کند.
آنچه عنوان شد مغالطه منطقی یا مغالطه در قالب منطق است که اولاً: به زبان می آید؛ ثانیاً: در چارچوب شکل های استنتاجی همانند قیاس عرضه می شود. اما در این سخنرانی می خواهم بگویم این مغالطات منطقی منشأ دارند و درمان قطعی مغالطه آن است که ما راه سرچشمه مغالطه را ببندیم و ناظر به اینکه این سرچشمه سرآغاز خیلی از مغالطات است آنرا مغالطات ناظر به اگزیستانس آدمی نام نهادم.
به عبارت دیگر: می توان از چهار دسته مغالطه سخن اظهار داشت:
مغالطات منطقی: در رابطه با ذهن
مغالطات روان شناسانه: در رابطه با حالات روانی فرد
مغالطات اجتماعی: در رابطه با جامعه
مغالطات وجودی: در رابطه با اگزیستانس و مقدم بر دیگر مغالطات
مغالطات ناظر به اگزیستانس آدمی این خصوصیت ها را دارد:
• مغالطاتی که لزوماً به زبان نمی آیند اما می توان آنها را به زبان آورد.
• مغالطاتی که لزوماً شکل منطقی و استدلالی ندارد اما می توان از آنها تقریر منطقی به دست داد.
• مغالطاتی که آدمی را از اهداف جزئی وجودی (همانند ارزیابی درست خود و دیگران) و اهداف کلی وجودی (همانند حیات طیبه) باز می دارد.
در اینجا به بعضی از مغالطات ناظر به اگزیستانس آدمی اشاره می کنم:
۱. تعمیم ناروای خود / همه را از منظر خود دیدن
من نمی توانم به تعالی وجودی بیاندیشم / فلسفه را بفهمم / در شرایط گناه خویشتن دار باشم / وجود خود را امانت الهی بدانم و در حفظ و صیانت از آن کوشا باشم. پس همه چنین هستند و باید چنین باشند.
این خودگرایی و تعمیم آنرا می توان در چارچوب خودگرایی روان شناختی تحلیل فلسفی کرد. هولمز می گوید: خودگرایی روان شناختی یعنی، کردار ما همواره متأثر از یک انگیزه است و آن انگیزه چیزی نیست جز حب ذات و ما نمی توانیم آگاهانه غایتی غیر از خیر خودمان را دنبال نماییم. خودگرایی روان شناختی تقریرات متفاوتی دارد؛ ژن خودخواه داوکینز را هم می توان در زمره خودگرایی روان شناختی جای داد؛ بنابر آنکه ژن خودخواه، یا به خاطر تضمین بقایشان و افزایش خزانه ژنی خود، خاستگاه رفتاری نوع دوستانه در ارگانیسم خود می شود یا در جهت منفعت خویش وارد نوع دوستی دوجانبه می شود؛ همانند شکارچی و آهنگر که یکی به دیگری نیاز دارد برای نیزه و دیگری بدو محتاج است برای تأمین گوشت.
این خودگرایی لزوماً فردگرایانه نیست و لزوماً توصیفی نیست بلکه به خودگرایی هنجاری می انجامد. به روایت لویناس می توان ریشه های خودگرایی روان شناختی و تقویت آنرا در تفکر فلسفی غرب جستجو کرد؛ در تفکر فیلسوفانی چون افلاطون، هوسرل، و هایدگر که در آن، «خود» بر صدر نشسته و سوژه یا خود چیزی دریافت نمی کند و نمی آموزد مگر آنکه دارای آن یا دانای بدان باشد یا بتواند چنین باشد و در این حالت «دیگری» مورد اعتنا و توجه نیست مگر برای تصاحب یا تخریب.
این نوع از توجه به خود و تعمیم خود، سبب سرکوبی روح تعالی جوی آدمی و تحقیر و تخریب دیگران خواهد شد و در ظهور منطقی اش می توان منشأ خیلی از مغالطات گردد. ازاین رو از تعمیم ناروای خود بعنوان نمونه ای از مغالطات ناظر به اگزیستانس آدمی یاد کردم.
شاید یک روانشناس بگوید این تعمیم ناروا در روان شناسی مطرح است نه فلسفه. در پاسخ می توان اظهار داشت: «خود» ی که فیلسوف در این مغالطه مطرح می کند ناظر به اگزیستانس اوست نه احوال اگزیستانس و ناظر به عمیق ترین ساحت آدمی است که به لحاظ هستی شناسانه به نفس ناطقه او اشاره دارد که تمام حقیقت آدمی را شکل می دهد؛ نفسی که در دستور کار روان شناس نیست.
۲. خودشیفتگی وجودی
من توانمندی وجودی و هوشمندی بالاتری از دیگران دارم، پس صحت و دقت باورهای من بیشتر از دیگران است. همینطور مدیریت من بهتر از دیگران است و موفقیت من بیشتر از دیگران است.
این مغالطه رویه دیگر خودگرایی است که پا به عرصه هنجاری گذاشته و نسخه می پیچد برای دیگران و می گوید هر که مثل من باشد باید چنین عمل کند. از این دست مغالطه به خودشیفتگی وجودی یاد کردم تا با خودشیفتگی های روان شناسانه فاصله گیرد و متمایز شود. در خودشیفتگی وجودی، نفس ناطقه آدمی به تعبیر حکمای ما و اگزیستانس آدمی به تعبیر فیلسوفان وجودی مورد هدف قرار می گیرد نه روان و حالات آدمی در معنای روان شناسانه آن.
این نوع خودشیفتگی باعث بروز این اختلالت می شود:
• ندیدن یا متعارف دیدن کاستی ها و کژی های خود و درصدد اصلاح برنیامدن
• شکل گیری تصویر غیرواقعی از خود (دانای کل، متواضع و صادق) و کوشش برای قبولاندن این تصویر به دیگران
۳. اصالت انگیزه
مرکز ثقل قرار گرفتن انگیزه سبب می شود درباره اطلاعات، نهادها، ساختارها، و گروه ها، و افراد تصویر و باور نادرستی پیدا نماییم و بر مبنای آن تصمیم بگیریم و عمل نماییم.
تمایل به اعتقاد چیزی سبب پیدایش باور می شود و این نوع باورها در بیشتر مواضع، منتهی به مغالطه و نتایج نادرست می شود:
یک معلم، یک محقق، یک مدیر باید این تمایل را کنترل کند و تمرین کند تا از این نوع تمایل به دور باشد
۴. طبیعت به مثابه مرکز ثقل وجودی
• مرکز ثقل وجودی ما تعیین می کند که:
• الف. دنبال چه اطلاعاتی و منابع و اشخاص باشیم؟
• ب. چقدر به آن اطلاعات و منابع و اشخاص نیازمندیم؟
• ج. به چه سطحی از آن اطلاعات و منابع و اشخاص نیازمندیم؟
مرکز ثقل وجودی ما اگر طبیعت باشد باورِ انکار معاد را در سرلوحه کار قرار می دهیم
هر آنچه باور بالا را تأیید می کند به سادگی می پذیریم با دلیل یا بدون دلیل و کاوش جدی تر نمی نماییم اما اگر شواهد مغایر باور دلخواه مطرح می شود کاوش جدی تر می نماییم تا شاید این شواهد را باطل کنیم
• مرکز ثقل وجودی طبیعت محور …سبب..... مغالطات منطقی در باب معاد.... سبب.... دور شدن از اهداف متعالی
• راه درمان اصلی: تغییر مرکز ثقل و راه درمان ثانوی و عجالتی: کشف مغالطات منطقی… راه اولی اساسی است راه دوم صرفا جلوی انحراف یک دلیل را می گیریم و امکان دارد از درِ دلیل دیگر وارد شود.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب