امیرعباس علیزمانی:
ما برای یافتن خود نیاز به خلوت داریم
به گزارش نور معرفت امیرعباس علیزمانی با اشاره به اینكه خلوت بر خلاف تنهایی، بار مثبت دارد و انتخاب شده و آگاهانه است، اظهار داشت: تنهایی ملحدان ناشی از نبود خدا و ناشی از بی معنایی است و با تنهایی عارف متفاوت می باشد.
به گزارش نور معرفت به نقل از مهر، امیرعباس علیزمانی در برنامه رادیویی «در جستجوی معنا» اظهار داشت: عارفان تنهایی را یک جور مطرح می کنند و ملحدان بگونه ای دیگری، اما هر دو از تنهایی می نالند. تنهایی یک عارف یا یک ولی خدا همراه با رنج فراق و امید وصال است و دوست دارد روزی برگردد. مولانا می گوید آیا ماهی بدون آب زنده می ماند؟ حضرت علی (ع) به خداوند می گوید حتی اگر به جهنم هم بروم باز تو را می خوانم. چگونه فراق تو را تحمل کنم؟ این است که می گوید: در غم ما روزها بیگاه شد / روزها با سوزها همراه شد و بلافاصله بیان می کند: روزها گر رفت گو رو باک نیست / تو بمان ای آنکه چون تو پاک نیست
استاد فلسفه دانشگاه تهران اضافه کرد: تنهایی عارف یک تنهایی بالنده و سبزی است که انرژی برای بازگشت به او می دهد و موتوری برای بازگشت است. تنهایی ملحدان ناشی از نبود خدا و سکوت عالم و ناشی از بی معنایی است. به علت فاصله انسان و هستی و فاصله انسان با خداست. در واقع نوعی بی خدایی و برهوت و پرتاب شدگی است. ازاین رو تنهایی ای که عارف از آن سخن می گوید با تنهایی ای که کامو، سارتر، هایدگر و … می گویند خیلی متفاوت می باشد.
وی افزود: واژه تنها شاید به این معناست که آدم هایی را می گوید که تن ها و جسم هایشان با هم است و نه دل ها. ما علاوه بر همدلی به کمک به همدیگر هم نیاز داریم. عشق خداوند به ما همین گونه است. «یُحِبُّهُم وَ یُحِبّونَه». «وَ إِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَان». تنهایی اگر خیلی زیاد و مفرط باشد حتی اگر انسان خیلی هم مطالعه کند، مهارت های اجتماعی را به دست نمی آورد و آن بخش شخصیت انسان که با ارتباطات اجتماعی شکوفا می شود شکل نمی گیرد. به لحاظ روان شناختی تنهایی یک صدمه است و به لحاظ اجتماعی هم این که کسی از جامعه طرد شود خیلی خطرناک می باشد. البته ما برای یافتن خود نیاز به خلوت داریم.
امیرعباس علیزمانی افزود: خلوت بر خلاف تنهایی، بار مثبت دارد و انتخاب شده و آگاهانه است. مثل این که انسان اغیار را بیرون می ریزد. مولانا می گوید: خلوت از اغیار باید نه ز یار / پوستین بهر دی آمد نه بهار/ آدمی خوارند اغلب مردمان / از سلام علیکشان کم جو امان/ خانه دیوست دل های همه / کم پذیر از دیو مردم دمدمه. نمی گوید خطرناک اند بلکه می گوید آدمی خوارند. به تعبیری کانیبالیسم را بیان می کند. چرا؟ چون: خانه دیو است دل های همه / کم پذیر از دیو مردم دمدمه/ حق ذات پاک الله الصمد / که بود به مار بد از یار بد
وی سپس اظهار داشت: واقعاً باید مراقبت نماییم و خلوت گاهی وقت ها خیلی لازم است. تنها بودن نه بار منفی دارد و نه مثبت. می توان تنها بود و مطالعه کرد و عشق ورزید و حال خوبی داشت، اما مراقبت از جنبه های منفی آن هم باید داشته باشیم. خلوت با دل و با معشوق لازم است و در این حالات باید اغیار را بیرون کرد. تنهایی به خفگی یا انجماد تشبیه شده است. گویی تنهایی ما را محصور می کند و به ما اکسیژن نمی رسد. ارتباط با دیگری مثل اکسیژن یا آفتاب می ماند.
امیرعباس علیزمانی تصریح کرد: سینمای تنهایی، رمان تنهایی و نقاشی تنهایی داریم. در سینمای اگزیستانسیالیست به تنهایی پرداخته شده است مثل آثار آنتونیونی، برگمان و کیشلوفسکی. تنهایی به نظر من همان داستان عشق است. یک نوع تنهایی اختیاری است همان گونه که با یک میهمان خاص خلوت می نماییم. خلوت با دل و گفتگوی با خود چیزی است که انسان گاهی به آن نیاز دارد و این فرصت کمتر پیش می آید. خلوت کردن به آگاهی هم نیاز دارد. یعنی کسانی می توانند به این خلوت برسند که یاری داشته باشند.
وی سپس اظهار نمود: گاهی ما از روبه رو شدن با خود واهمه داریم چون عیب های خویش را هم می بینیم. پول، تبلیغات و چیزهایی که در دنیای جدید می بینیم سبب شده که بسیاری از مفاهیم برای بشر جدید بی معنا شده است. مثلاً واژه شرم بی معنا شده است. پیامبر (ص) پیش از مبعوث شدن در غار حرا به خلوت می پرداختند. «مَا أَخْلَصَ عَبْدٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً إِلَّا جَرَتْ یَنَابِیعُ الْحِکْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلَی لِسَانِه». حضور قلب در نماز هم برای مواجه شدن با خودِ اصیل است. خلوت ما را از کثرات دور می کند و ما را به عالم وحدت می برد. ازدحام تنهایان مربوط به عالم کثرت است.
امیرعباس علیزمانی در ادامه اظهار داشت: نبود خلوت و ترس از خلوت یکی از ریشه های بی معنایی است. امروز همه می خواهند مثل هم شوند و دم دستی و بازاری شوند. خلوت برای یافتن و گفتگو با خودِ اصیل و همینطور گفتگو با خدا و عشق است. ازاین رو خلوت با خدا یا دل معنا دارد. یک سوال این است که ما در تنهایی چه چیزی را از دست می دهیم که در نبود آن این قدر اذیت می شویم؟ تنهایی نوعی فاصله است که این فاصله را می فهمیم. گاهی ما بعضی چیزها را فراموش می نماییم و متوجه آن نیستیم. اما گاهی تمنای حضوری کسی را می نماییم که حالا غایب است. کسی که ما را می فهمد و به ما عشق می ورزد.
وی همینطور عنوان کرد: ما بدون حضور دیگری به معنای واقعی کلمه نمی توانیم زنده باشیم. به لحاظ عرفانی، ما پاره ای از خداوند و فرزند خداوند هستیم. هم چو میل کودکان با مادران / سر میل خود نداند در لبان. ما جزئی از کل هستیم که وقتی از این کل جدا می شویم مشکل پیدا می نماییم. حتی ما گاهی نیاز داریم که با کسی دعوا نماییم. مثل آن مرد زیرزمینی داستایوفسکی که گاهی دعوای الکی راه می اندازد که به او توجه گردد. دل ز هر یاری غذایی می خورد / دل ز هر علمی صفایی می برد/ صورت هر آدمی چون کاسه ایست / چشم از مفهوم او حساسه ایست/ از لقای هر کسی چیزی خوری / وز قران هر قرین چیزی بری/ چون ستاره با ستاره شد قرین / لایق هر دو اثر زائد یقین/ چون قران مرد و زن زائد بشر / وز قران سنگ و آهن شد شرر/ وز قران خاک با باران ها / میوه ها و سبزه و ریحان ها/ وز قران سبزه ها با آدمی / دل خوشی و بی غمی و خرمی
امیرعباس علیزمانی اضافه کرد: حضور دیگری مثل آئینه است. یار، آئینه است. «المومن مرآت المومن». دیگری به ما کمک می نماید تا خویش را بشناسیم و شکوفا شویم و خود شویم. حتی دشمنان ما سبب می شوند ما عیب های خویش را ببینیم. در تنهایی هر چیزی شکل می گیرد به جز شخصیت انسان. یک وقت شما چیزی را خوانده اید، اما وقتی آنرا تدریس می کنید این دانشجو است که شما را استاد می کند و می سازد. ازاین رو تنهایی از دیگری به معنای تنهایی از خود است و به گم کردن خود منتهی می شود. به تعبیر هایدگر ChatteringباDialogue فرق دارد. دیالوگ آن گفتگوی اصیل است. ازاین رو حضور دیگری هم به لحاظ معرفتی و هم احساسی برای ما نیاز است.
وی در انتها اظهار داشت: گاهی ما با دیگری به احساسات مان پی می بریم و متوجه می شویم که چه پتانسیل عظیمی از این لحاظ داریم. در جوامعی که پول و ثروت و قدرت جای فضیلت ها را می گیرند انسان ها احساس ناامنی بیشتری می کنند و تنهایی شان بیشتر است. از طرفی فقر هم انسان را تنها می کند. وقتی کسی مجبور است تا انتهای شب برای یک لقمه نان کار کند دیگر فرصتی برای حرف زدن با خانواده خویش را نخواهد داشت.
برنامه رادیویی «در جستجوی معنا» با مبحث «عشق، تنهایی و معنای زندگی» کاری از گروه اجتماعی رادیو فرهنگ است که دوشنبه هر هفته ساعت ۲۱ از رادیو فرهنگ (موج FM ردیف ۱۰۶) پخش می شود.
منبع: نور معرفت
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب