سلسله نشست های حدیث كرامت،
تاكید استاد حوزه بر استفاده بیشتر از سیره امام رضا(ع) در مطالعات فقهی
نور معرفت: قم استاد حوزه بر ضرورت تتبع و مطالعات وسیع تر درباب نحوه استفاده از سیره رضوی در مطالعات و صدور احكام فقهی تاكید نمود.
سومین نشست علمی حدیث کرامت از سلسله نشست های مجازی چهارمین جشنواره سیره امام رضا(ع) آموزه ها و کارکردها با عنوان " کارآمدی سیره امام رضا(ع) در فقه شیعی" با حضور حجت الاسلام دکتر مهدی مردانی، عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم و فرهنگ اسلامی پنجشنبه شب به همت بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی و جهاددانشگاهی واحد استان قم، انجام شد.
وی در ابتدای نشست، اظهار داشت: سیره به آن دسته از اقوالی از معصوم گفته می شود که نشان دهنده سبک و روش معصوم(ع) است. در حقیقت سیره آن قول و فعلی است که روش و اسلوب معصوم را در حیطه های مختلف زندگی نشان میدهد.
وی ادامه داد: برای شناسایی این بخش از سنت نشانه هایی ذکر شده است که همچون آنها می توان به بحث تکرار اشاره نمود. یعنی اگر معصوم بر یک قول و فعل استمرار داشته باشد نشان از آن است که این فعل و قول سیره معصوم است.
حجت الاسلام مردانی اظهارکرد: اگر با این نگاه به زندگانی امام رضا(ع) بنگریم نمونه های زیادی را نمی بینیم. از این روی، سیره را شامل فعل و رفتارهایی که به شکل مستمر در سیره و تاریخ ائمه گزارش شده است فرض می نماییم. پس فرض ما در سیره رضوی شامل سیره و نسبت به افعالی از امام است که شاید آن شرط استمرار را نداشته باشد.
عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم و فرهنگ اسلامی اشاره کرد: در بررسی مطالعات سیره معصومین با یک ابهام همیشگی مواجه هستیم که تا چه اندازه از سیره در استنباطات فقهی می توان بهره گرفت برای اینکه در وهله اول چالش ها و پرسش هایی به میان می آید که سیره شاید آن قابلیت های لازم برای دریافت احکام فقهی نداشته باشد.
سرپرست پژوهشکده علوم اسلامی عنوان کرد: مثلا عنوان شده است که سیره مانند قول دلالت روشنی از فعل استنباط نمی گردد بلکه فعل برای افاده مدلول نیازمند قرینه قولی و.... است. در واقع این مساله در کنار مسایل دیگر همچون منابع سیره که در کتب تاریخی و حدیثی که از اسناد معتبری نیستند گزارش شده است.
وی بیان کرد: این محدودیت ها سبب شده که استفاده از سیره و فعل معصوم کاهش پیدا کند و در طول تاریخ مطالعات شیعه در حقیقت نمونه های کمتری را از افعال معصومین داریم که مستند فقها قرار گرفته باشد. با این همه باید از این منبع فقهی به نحو شایسته تری استفاده گردد و میزان استفاده فقها از افعال معصومین افزایش بیاید.
وی با اشاره به چهار محور بحث این جلسه، اظهار داشت: عناوین، با این نگاه بررسی شده است که در بحث استنباطات فقهی با چند مقوله مواجه هستیم که اولین آن، منبع است که از قبل مشخص است که شامل قرآن، سنت، عقل و اجماع است. در بخش سنت، اقوال معصومین جایگاه خودرا پیدا کردند و فقها نیز بیشترین استنادات خودرا به این اقوال دارند ولی باید دید که سهم افعال ورفتارهای معصومین چقدر است؟!
وی ادامه داد: اگر از این جهت بخواهیم روشی که فقها برای استنباط آموزه های فقهی دنبال می کنند برسیم باید به کارکرد منبع شناسانه و منبع شناختی برسیم. یعنی نخستین کارایی سیره و رفتار معصوم در فقه آن است که یک منبع معتبر و باارزش با قابلیت های قابل توجه در اختیار فقیه قرار گیرد. یعنی از قرآن و اقوال معصومین آموزه های فقهی استنباط می شود از فعل نیز می توان آموزه های فقهی را استبناط کرد برای اینکه منبع شامل گزاره هایی که داده های مورد نیاز را در اختیار فقیه قرار می دهد. این نکته در اصل مبانی شیعه مورد تاکید قرار گرفته ولی در عمل استفاده زیادی نشده است.
حجت الاسلام مردانی اظهارکرد: راوی (معمر بن خلاد) عنوان می کند که از امام رضا(ع)سوال شد که اگر کسی کل آذوقه مصرفی یک سال خودرا یک جا تهیه نماید اشکال دارد؟ امام رضا(ع) هم فرمودند که من هم اینکار را انجام می دهم و توشه خودرا یک ساله تامین می کنم. امام در اینجا نشان می دهند که فعل هم می تواند منبع استنباط قرار گیرد.
عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم و فرهنگ اسلامی اشاره کرد: راوی دیگر از حلیت پاک بودن کفش هایی که از پوست حیوانات در بازارها عرضه می شد سوال کرد که امام فرمودند که اشکالی ندارد و می توانی از این پوشش استفاده کنی. سپس در ادامه اشاره می کند که خود من هم از این کفش استفاده می کنم و با استناد به اینکه حضرت هم در مقام عمل از این گونه موارد استفاده می نماید و به بازار مسلمین اعتماد می کند، پاسخ راوی را می دهند و جواز به حلیت آن رفتار را ثابت می کنند.
سرپرست پژوهشکده علوم اسلامی با اشاره به کارکرد اعتبارشناسانه رفتارشناسی عنوان کرد: این کارکرد در گام بعدی مورد نیاز فقیه قرار می گیرد. این امر به این معنا است که گاهی اوقات فعل معصوم می تواند بعنوان یک ابزار برای اطمینان از گزاره های دیگر به ما کمک نماید. یعنی گاهی اوقات فعل معصوم اعتبار یک آموزه روایی را تایید می کند.
وی بیان کرد: راوی از امام رضا(ع) سوال پرسید که به ما چنین رسیده که وقتی پیامبر از یک مسیری حرکت می کردند در بازگشت یک مسیر دیگر را استفاده می کرد. امام هم فرمودند که درست است و پیامبر چنین عمل می کرد. ولی نکته آن است که من هم این رفتار را به کرات انجام می دهم. اینجا سوال راوی از اعتبار روایت سیره پیامبر بود که امام نیز با قول خویش انتساب را تایید کردند ولی در ادامه با استناد به فعل خویش اعتبار را تقویت و تاکید می کنند.
کارکرد مبنا شناسانه
وی اظهار داشت: کارکرد دیگر، کارکرد مبنا شناسانه است. یعنی بعد از شناخت منبع و احراز اعتبار منبع، فقیه نیازمند یک سری مبانی و باورهای بنیادی است. مثلا در روایاتی که در کتاب کافی روایت شده امام در مواجهه با یک فعل میهمان بیان می کنند که ما اهل بیتی هستیم که از میهمان کار نمی کشیم. این تعبیر یعنی که اینکه باید با میهمان به شکلی رفتار کرد که مورد استفاده و کار و خدمت قرار نگیرد و این میزبان است که باید امورات منزل را انجام دهد. یعنی این رفتار می تواند به یک مبنا مبدل شود که از میهمان کار کشیده نشود و میزبان باید در انجام امور پیشقدم باشد.
کارکرد روش شناسانه
وی ادامه داد: کارکرد بعدی درباب کارکرد فعل معصوم در آموزه های فقهی، کارکرد روش شناسانه است. در اختیار داشتن منبع، اطمینان از اعتبار منبع، مبنا و روش همچون اموری هستند که فقیه با آنها می تواند احکام را استخراج کند.
حجت الاسلام مردانی اظهارکرد: در اقوال معصومین، شواهدی وجود دارد که معصوم به کمک سفارش های قولی به فقها روش استنباط می دهند. حال سوال این است که آیا در افعال هم چنین است؟ البته بنده به مستند معتبری که نشان دهد که معصوم با فعلش به القای روش می پردازد نرسیدم ولی روشی که در مقام عمل و تبیین آموزه های فقهی به کار گرفته شود در سیره معصومین وجود دارد یعنی گاهی آموزه های فقهی در مقام اجرا و عمل و تبیین نیازمند راهکار و روش است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم و فرهنگ اسلامی اشاره کرد: مثلا صدقه دادن از آموزه های فقهی مورد سفارش واقع شده و آنرا مستحب دانسته اند. حال اینکه با چه روشی صدقه دهیم، نکاتی است که از روایات سیره استفاده می شود.
سرپرست پژوهشکده علوم اسلامی به فعلی از امام درباب صدقه دادن اشاره و عنوان کرد: راوی بیان می کند در مجلسی بودیم که امام رضا(ع) با تعدادی از اصحاب نشسته بودند، ناگهان مردی وارد شد و عرض حاجت کرد، امام هم فرمودند که کمی تامل کن. زمانی که مجلس خلوت شد، امام نیز او را صدا زدند و سپس به داخل منزل رفتند و به شکلی که پشت درب قرار گرفتند که تنها دستان مبارک از بالای در دیده می شد آن فرد را مورد خطاب قراردادند که این 200 دینار را بگیر و این زاد و توشه را برای خود و عیالت استفاده کن و برو که نه من تو را ببینم و تو من را. راوی از امام نسبت به این عمل سوال پرسید که امام نیز پاسخ دادند نمی خواستم که خواری خواهش را در چهره او ببنیم.
وی با اشاره به اینکه این درس از امام، یک راهکار بسیار مهم در رفع حوایج مردم است، بیان کرد: این روش امام(ع) به همه ما الگو می دهد. یعنی رفتار امام درحالی که انجام یک آموزه دینی است بلکه القا کننده یک روش عملی نیز هست. یعنی باید در تعامل با فقرا باید کرامت آنها را در نظر بگیرید. یعنی به شکلی رفتار کنید که چشم در چشم او قرار نگیرید تا حرمت و عزت نیازمند حفظ شود.
وی اظهار داشت: آخرین کارکرد، کارکرد موضوع شناسانه است یعنی سیره معصوم، به ما موضوعاتی بعنوان مباحث فقهی می دهد. متون فقهی دارای تنوع آموزه ها است ولی فعل معصوم نیز حاوی موازینی است که به فقیه کمک می نماید تا موضوعات احکام را استخراج کند.
وی ادامه داد: درروایاتی بیان شده است که وقتی امام رضا(ع) نماز خودرا شکسته می خواندند، بعد از نماز سی بار تسبیحات اربعه را قرائت می کردند و همین مساله مبنای استنباط فقها قرار گرفت و بر طبق این رفتار مبانی فقهی ارائه کردند.
حجت الاسلام مردانی اظهارکرد: باتوجه به مستنداتی که در متون روایی وجود دارد آمار گزارش هایی که از سیره امام رضا مستند فقها قرار گرفته چندان زیاد نیست که شاید به 50 سیره نرسد که بر خلاف سیره امام علی(ع) و پیامبر که آمار استناد فقها به سیره این حضرات بسیار زیاد است. پس نتیجه آن می شود که می توان با دقت نظر به این امر می توان استفاده بیشتری از سیره حضرات معصومین داشت.
منبع: nooremarefat.ir
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب