شمس الله مریجی:
تكنولوژی، تنوع فرهنگی را از بین می برد
به گزارش نور معرفت حجت الاسلام مریجی، رئیس دانشگاه باقرالعلوم در نشست ماهیت و نتایج تكنولوژی مدرن به تشریح چالش هایی پرداخت كه تكنولوژی در حوزه فرهنگ بوجود می آورد.
به گزارش نور معرفت به نقل از مهر، نشستی با مبحث «ماهیت و نتایج تكنولوژی مدرن» با سخنرانی حجت الاسلام شمس الله مریجی، رئیس دانشگاه باقر العلوم (ع) در مدرسه عالی مطالعات اسلام و غرب در قم برگزار شد.
وی در ابتدا با اشاره به پیچیدگی بحث از ماهیت تكنولوژی اظهار داشت: بحث از تكنولوژی بحثی پیچیده و دارای ابعاد مختلف است، مخصوصاً پیچیدگی مباحث مربوط به تكنولوژی از آغاز قرن ۲۰ با سرعت گرفتن تكنولوژی، بیشتر شده است، یعنی از زمانی كه حاكمیت تكنولوژی مدرن بر بشر بیشتر شده است. به قول پُستمن، توفیق تكنولوژی در تأمین آسایش و رفاه و عدم اتلاف وقت و سرعت و وفور همه گونه مایحتاج انسان است. تكنولوژی سرشار از بهبود همه جوانب زندگی است به صورتی كه لازم نیست بشر به دنبال سرچشمه منابع دیگری مثل دین برود و احتیاج به تكیه گاه دیگری احساس نمی نماید. پس از آمدن تكنولوژی مدرن بشر نسبت به دین و امور ماوراءالطبیعه احساس استغنا می كرد، دیگر برای كمبود آب احتیاج به نماز استسقا را احساس نمی كرد. درد را خودش به راحتی درمان می كرد و احتیاج به ملجئی الهی برای كاستن از دردهایش حس نمی كرد.
رئیس دانشگاه باقر العلوم (ع) در ادامه این سوال را بیان كرد كه با این توصیف از تكنولوژی چه كسی در نگرش سریع و بدوی به این دستاوردها از خودش می پرسد كه چه اشكال دارد كه تكنولوژی را داشته باشیم؟ پُستمن در تكنوپولی می گوید فقط كسانی كه دارای قدرت تعقل هستند خویش را از هیجان زندگی ناشی از نوآوری های تكنولوژی مصون می دارند و عنان از كف نمی دهند. ما فروید را فقط با عقده ادیپ می شناسیم در حالیكه فروید هم از دانشمندان بدبین به تكنولوژی است. در یكی از نوشته هایش می گوید: اختراعات ما چیزی نیست جز وسایل تكامل یافته برای هدفی تكامل نیافته! رابرت مك كین در كتاب خود چهار تعریف برای تكنولوژی دارد كه در یكی از تعاریف می گوید: تكنولوژی رفتاری است فرهنگی، خودش معنا دارد و معنا ایجاد می كند، یعنی خنثی نیست. فعال است و ابزار صِرف نیست. اینگونه نیست كه وی در اختیار شما باشد، بلكه شما در اختیار او هستید و به مسیری كه می خواهد شما را می برد، بنابراین روح دارد و شما را به دنبال خود می كشد.
وی در ادامه تصریح كرد: البته این بحث كه تكنولوژی روح دارد یا خیر محل آرای بسیاری می باشد، اما به نظر ما ارزش باری تكنولوژی قطعی است، ولی چگونگی این ارزش باری مساله ای پیچیده و غامض است و به ماهیت تكنولوژی مربوط است، اما اگر بخواهیم از دیدگاه جامعه شناختی به تكنولوژی نگاه نماییم به این سؤال بر می خوریم كه تكنولوژی چه چالش ها و دردسرها و پیامدهایی را برای بشر داشته است. چه برای جامعه ای كه خاستگاه تكنولوژی بوده و چه جامعه ای كه تكنولوژی به آن منتقل شده است. مخصوصاً در حوزه فرهنگ تكنولوژی چه چالش هایی برای ما داشته است؟
وی در ادامه اظهار داشت: برخی دانشمندان معتقدند تكنولوژی بخش مادی فرهنگ است. كسی منكر فرصت هایی كه تكنولوژی در اختیار بشر قرار داده نیست، اما ما به هر حال باید فرصت ها را در كنار چالش ها قرار دهیم تا بتوانیم دست به مقایسه بزنیم و یكی را انتخاب كنیم! بعید نیست بشر روزی هر چه تولید كرده كنار بگذارد، كما اینكه می بینید امروزه بشر خیلی از تكنولوژی های كشاورزی كه محصول ده ها سال علم اندوزی در یك شاخه كشاورزی بوده را كنار گذاشته و به سراغ تولیدات ارگانیك با كمترین بهره وری از تكنولوژی رفته است و این یعنی خود بشر، خود خواسته تكنولوژی را در بعضی عرصه ها كنار گذاشته است.
مریجی در نوع مواجهه دانشمندان با تكنولوژی مدرن اظهار داشت: دانشمندان در مواجهه با تكنولوژی به دو دسته شیفتگان و خوش بینان به تكنولوژی و بدبینان به تكنولوژی تقسیم می شوند. در كنار این دو دسته ما می توانیم دسته سومی را هم متصور باشیم كه معتقدند باید از مزایای تكنولوژی استفاده و از مضرات آن پرهیز كرد. نگاه عاقلانه این است كه چالش ها و فرصت ها را با هم ببینیم! تكنولوژی چالش های مختلفی در عرصه های مختلف دارد، اما بنده به صورت خاص چالش های فرهنگی تكنولوژی را مورد بحث قرار می دهم و نتایج منفی آنرا در حوزه فرهنگ به بحث می گذارم. فرهنگ از موضوعات اجتماعی و از مفاهیم بنیادین است و اساساً جامعه بدون فرهنگ شكل نمی گیرد و مثل نخ تسبیح برای جامعه است. پس اگر فرهنگ گرفتار چالش شود، حیات جامعه و انسان به مخاطره می افتد. تكنولوژی چالش ها زیاد در حوزه فرهنگ دارد، اما سه چالش جدی وجود دارد.
وی در تبیین چالش اول اظهار داشت: اگر تكنولوژی را رفتاری فرهنگی بدانیم یكی از نتایج منفی آن این است كه تكنولوژی تنوع فرهنگی را از بین می برد، خرده فرهنگ ها را لِه می كند. در این صورت ادامه حیات بشر را در فرهنگ های مختلف تقریباً ناممكن می كند. تكنولوژی فرهنگ های متنوع را كمرنگ و نابود می كند. در حالیكه تنوع فرهنگی سبب خلاقیت و عامل نوآوری است و خدا بنابراین انسان ها را متنوع و متفاوت خلق كرده است.
وی افزود: چالش دوم بحران هویتی است كه تكنولوژی با خودش می آورد. تكنولوژی ابزاری است كه برای جهانی سازی مورد استفاده قرار می گیرد. در جهانی سازی به دنبال این هستند كه هویت های مختلف را از بین ببرند و به وسیله هژمونی تكنولوژی تمام هویت ها را تحت الشعاع قرار دهند تا بر انسان ها تسلط پیدا كنند. در واقع وقتی هویت متزلزل می شود تسلط به راحتی اتفاق می افتد.
چالش سوم تبعیت فرهنگی است. رشد كمی و كیفی رسانه ای به اعتراف خالقان تكنولوژی در اختیار گروه معدودی از صهیونیست ها است. به قول تافلر در موج سوم؛ با وجود تكنولوژی رسانه ای دموكراسی هم فریبی بیش نیست، چون انسان ها و مخاطبین رسانه های تكنولوژی كاملاً منفعل هستند و آینه تمام نمای رسانه می باشند و رسانه آنها را به هر سمتی كه می خواهد می برد و شما را تابع خود می كند. یكی دیگر از مصادیق تبعیت فرهنگی حتی در مجامع علمی پرارزش بودن مقالات آی اس آی است. چه مقالاتی در این مجله چاپ می شود؟ مقالاتی كه تابع ارزش های مورد نظر آنها باشد و این نوعی تبعیت فرهنگی است.
وی در بخش پایانی سخنانش به تبیین ماهیت تكنولوژی پرداخت؛ بحث اصلی و پیچیده در مورد تكنولوژی بحث از ماهیت آن است. اینكه آیا همه تكنولوژی ها نتایج منفی ای كه برشمردیم دارند یا خیر؟ آیا فرهنگ اسلامی اگر تكنولوژی ایجاد كند همان چالش ها را دارد یا خیر؟ به نظر ما بستر فرهنگی و ارزشی كه تكنولوژی در آن شكل می گیرد كاملاً در ماهیت تكنولوژی اثرگذار می باشد. یعنی تكنولوژی متولد شده در بستر فرهنگ ها و ارزش های اسلامی تكنولوژی ای مبتنی بر آن ارزش ها خواهد بود. بنابراین این تكنولوژی چالش ها و ضررهای كمتری برای بشریت دارد. در واقع تكنولوژی كاملاً ارزش بار است، اگر ارزش سكولار باشد تكنولوژی سكولار و اگر ارزش دینی باشد تكنولوژی دینی خواهد بود یعنی تكنولوژی بر اساس لذت گرایی با تكنولوژی بر اساس عفت گرایی دو محصول متفاوت و دو ابزار متفاوت تولید می كند. بنابراین چاره اصلی برون رفت از فضای چالش آمیز تكنولوژی مدرن رفتن به سمت تولید علم دینی است. یعنی در ابتدا نرم افزار را تولید نماییم و بر مبنای آن سخت افزار یا تكنولوژی تولید نماییم، جامعه باید بر اساس ارزش های خودش ابزار و تكنولوژی تولید نماید.
منبع: نور معرفت
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب