كمالی سروستانی تشریح كرد
نگاه سفرنامه نویسان به سعدی
نور معرفت: به گزارش نور معرفت، کوروش کمالی سروستانی می گوید: سفرنامه نویسان با عنایت به علاقه و دانش و مأموریت خود از منظرهای متعدد به سعدی پرداخته اند.
به گزارش نور معرفت به نقل از ایسنا، متن سخنرانی مدیر مرکز سعدی شناسی در مراسم بزرگداشت سعدی که اول اردیبهشت ماه در شیراز برگزار گردید، به این شرح است: «با نام آن بزرگ بی نیاز و حکیم بنده نواز که «طاعتش سبب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت» شکوفه سار رحمت بی بدیل و لاله زار نعمت بی دریغ خداوندی، در بهار دل انگیز شیراز، ما را بر آن داشت تا دیگر بار، اول اردیبهشت ماه جلالی گرد آییم و خوشه چین پرند رنگ رنگ سعدی شیراز شویم و تا حضور سبز معنا، به قدر همت خویش توشه برچینیم و با همرهان طریق در سلوک شعرش، غریق بحر مدلول گردیم.
در اقصای عالم بگشتم بسی
به سر بردم ایام با هر کسی
تمتع به هر گوشه ای یافتم
ز هر خرمنی خوشه ای یافتم
سعدی مسافر آفاق وانفس در باب سوم گلستان در فواید سفر آورده است: «فواید سفر بسیار است. از نزهت خاطر و جرّ منافع و دیدن عجایب و شنیدن غرایب و تفرّج بلدان و مجاورت خلّان و تحصیل جاه و ادب و مزید مال و مکتسب و معرفت یاران و تجربت روزگاران، چنان که سالکان طریقت گفته اند:
تا به دکّان و خانه در گِرَوی
هیچ گاه ای خام، آدمی نشوی
برو اندر جهان تفرّج کن
قبل از آن روز کز جهان بروی»
سفر کردن، خلق یک گردش است. حرکتی در فضا، برای فهم یک مکان. یک واقعه و یک فرهنگ. سفر گشاینده روح است و اندیشه. سفر سبب کشف است و عبور از تنگ نظری و تعصب. سفر حرکتی است در زمان برای شناخت یک مکان. سفر لذت گردشگریست و تعالی کاوشگری.
بسیار سفر باید تا پخته شود خامی
صوفی نشود صافی تا درنکشد جامی
سفرنامه ها رهاورد سفرند. سفرنامه ها، تبلّور اولین آشنایی های بین فرهنگی است. سفرنامه ها یکی از مهم ترین محمل های آگاهی از سایر فرهنگ هایند. سفرنامه ها روایت «دیگری» از ماست.
«در حیات اجتماعی و فرهنگی انسان ها، مقوله «دیگری» همیشه مسئله و دغدغه بسیار مهمی بوده است. فرهنگ های انسانی برای تعریف خویشتن، همیشه نیازمند «دیگری ها» بوده است، اما همزمان، برای سایر فرهنگ ها، همیشه نقش «دیگر بود» فرهنگی را داشته است... در تاریخ همیشه افرادی بوده اند که نقش واسطه های این فهم در زمینه های میان فرهنگی را ایفا کرده اند. سیاحان و سفرنامه نویسان، مهم ترین واسطه های تجربه دیگری بوده اند».
سفرنامه نویسان در برخورد با فرهنگ و جامعه ایرانی وجوهی را دیده اند که ایرانیان به سبب زیست با آن، قادر به دیدن آن نبوده اند. همانطور که نگاه بیرونی را می توان به غرض ورزی و بدفهمی و حتی نفهمیدن متهم کرد، نگاه درونی را هم می توان به تعصب و کلیشه های ارزشی و خودشیفتگی متهم کرد.
همین طور سفرنامه ها منبعی غنی برای شناخت تاریخ و فرهنگ ایران هستند و توجهی که رشته های علوم اجتماعی مانند جغرافیا، تاریخ، انسان شناسی، جامعه شناسی و روانشناسی، در روزگار ما، به سفرنامه ها کرده اند، نشان دهنده‌ی این اهمیت است.
سفرنامه ها آمیزه ای از خاطره نویسی، تاریخ نویسی، مقاله نویسی، داستان نویسی، شعر، یادداشت های کوتاه و روایت زیبایی ها و زشتی ها هستند. تمام این فعالیت ها در عرصه سفر و سفرنامه نویسی، ناچار در سایر اشکال نوشتار بازتاب داشته است.
بررسی تاریخی سفرنامه ها نشان میدهد که از زمان سقوط ساسانیان تا سفر مارکوپولو ونیزی به ایران، در دوران ایلخانان مغول، در قرن سیزدهم میلادی (هفتم هجری) هیچ سفرنامه ای در مورد ایران در دست نیست.
بااینکه در دوران اسلامی جغرافیادانان و مورخانی چون استخری در مسالک و ممالک، احمد جیهانی در اشکال العالم، احمد مقدسی در احسن التقاسیم فی معرفه الاقیم، محمود قزوین در آثارالبلاد و اخبارالعباد گزارش هایی را از شهرهای ایران همچون شیراز ثبت کرده اند. اما مهم ترین سفرنامه قرن هشتم هجری که در آن ذکر شیراز به تفصیل رفته است سفرنامه ابن بطوطه سیاح مراکشی است که در زمان شیخ ابواسحاق ـ هم روزگار حافظ ـ به شیراز آمده است. وی در سفرنامه خود که نخستین گزارش ثبت شده در سفرنامه ها در مورد سعدی و آرامگاه اوست می نویسد:
«از مَشاهدی که در بیرون شهر شیراز واقع شده، قبر شیخ صالح معروف به سعدی است که در زبان فارسی سرآمد شاعران زمان خود بوده و گاهی نیز در میان سخنان خویش شعر عربی سروده است. مقبره سعدی زاویه ای دارد نیکو با باغی نمکین که او خود در زمان حیات خویش بنا کرده و محل آن نزدیک سرچشمه نهر معروف رکن آباد است و شیخ در آنجا حوضچه هایی از مرمر برآورده که برای شستن لباس می باشد. مردمان از شهر به زیارت شیخ آمده، بعد از خوردن غذا در سفره خانه شیخ و شستن لباس ها مراجعت می کنند و من خود نیز چنین کردم. رحمت خدا بر او باد».
با برآمدن صفویان کاروان مسافران غربی با انگیزه های سیاسی، تجاری و مذهبی به ایران به راه می افتد. بر طبق پژوهش های انجام شده بیش از ۲۰۰۰ سفرنامه از قرن چهاردهم میلادی (قرن هشتم) تا قرن بیستم (قرن چهاردهم) در کشورهای غربی انتشار یافته است که از این میان بیش از ۴۰۰ سفرنامه به فارسی ترجمه شده است.
در بررسی اجمالی این سفرنامه ها در بیش از ۱۲۰ سفرنامه بخشی را به شهر شیراز اختصاص داده اند. که از این میان در سفرنامه ها به شکلی به سعدی و آرامگاه او پرداخته اند بیشترین سفرنامه ها مربوط به دوران قاجاریه است و بعد از آن صفویه، پهلوی و زندیه.
سفرنامه نویسان باتوجه به علاقه و دانش و ماموریت خود از منظرهای مختلف به سعدی پرداخته اند که به اجمال می توان آنان را اینگونه برشمرد: شخصیت و آثار سعدی، آرامگاه سعدی، حوض ماهی، نقاشی سعدی در هفت تنان، مقایسه آرامگاه سعدی و حافظ و نیز شیراز و سعدی.
باتوجه به فرصت کوتاه اجازه می خواهم چند نمونه از روایت سفرنامه های دوران صفوی، زندیه، قاجاریه و پهلوی را خدمتتان ارائه کنم.»
منبع: نور معرفت
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب