حجت الاسلام الهی خراسانی:
شهید صدر توازن علمی بین رشته های مختلف علوم اسلامی ایجاد كرد
به گزارش نور معرفت استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد اظهار داشت: شهید صدر تلاش كردند در بحث های آموزشی یك توازن علمی در حوزه، بین رشته های مختلف علوم اسلامی ایجاد كنند.
به گزارش نور معرفت به نقل از مهر، حجت الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد، در مراسم رونمایی از كتاب «حوزه و بایسته ها؛ گفتارها و نوشته های شهید آیت الله سید محمدباقر صدر درباره حوزه، روحانیت و مرجعیت» كه با حضور آیت الله محمدعلی تسخیری، در جمع اساتید و فضلای حوزه علمیه مشهد، در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، به تبیین ابعاد اندیشه های اصلاحی شهید صدر در سه بُعد تشكیلاتی، علمی آموزشی و فرهنگی حوزه علمیه پرداخت. الهی خراسانی در آغاز سخنان خود با اشاره به اندیشه اصلاحی حوزه باسابقه ای دست كم ۲۰۰ ساله تا امروز، اظهار داشت: آیات میرزای شیرازی، آخوند خراسانی، شیخ عبدالكریم حائری، بروجردی، حكیم، خویی، امام خمینی، عسكری، مظفر، میلانی، مقام معظم رهبری و دیگر بزرگان، هر كدام به فراخور وسع اجتماعی در راه اصلاح حركت كردند و پیشرفت هایی برای حوزه علمیه حاصل كردند. بخش هایی از این اندیشه ها در سلسله كتاب ها و مقالات انتشار یافته است و اغلب این افراد، ارتباط فكری مشترك، حلقه فكری و یا استاد مشترك داشتند. استاد حوزه علمیه مشهد با اشاره به اینكه فعالیتهای اصلاحی به دست زعمای حوزه انجام شده است، اظهار نمود: روشن است این فعالیت ها به منزله تنقیص حوزه، كم دانستن سرمایه ها، یا كم توجهی به سنت های حوزه نیست، چون این بزرگان خود نماد حوزه علمیه بشمار می روند. وی افزود: گاهی سنت ها باید در شكل اجرایی تغییراتی پیدا كنند كه هم سنت حوزوی حفظ شود و هم از تاثیر نیفتد. این موازنه بین حفظ سنت های حوزه و درعین حال حفظ تاثیر و كاركردهای آنان خیلی مهم می باشد. در غیر اندیشه های حوزه این صدمه وجود دارد، یا در جانب حفظ سنت ها كوتاهی صورت می گیرد و یا در جانب اثرگذاری سنت ها؛ از سنت ها بعضاً آدابی می ماند كه عملاً سنت را به فراموشی می سپارد كه مصادیق آن زیاد و متنوع است. اگر بنا باشد بر منهج عمق، تفقه و بذل وسع، در نهایت تلاش پایبند باشیم، صرفاً رفتن به آرا صدسال گذشته مصداق استفراغ وسع نیست، ازاین رو حفظ سنت اجتهادی مثل این است كه در فقه پس از مرحوم سید را ببینیم و هم در اصول پس از مرحوم آخوند هم ببینیم و الا به معنای میراندن سنت تعمیق است. رئیس میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، «هندسه وار بودن ابعاد اصلاحی» را خصوصیت شهید صدر دانست و اظهار داشت: برای بعضی از بزرگان می توان لیستی از اقدامات را برشمرد، اما غالباً در یك بُعد خاص خلاصه می شود؛ مثلاً فقط در نهادسازی كوشیده است، یا در اصلاح وضع معیشت و رابطه حوزه با نظام اقتصادی، وجوهات و موقوفات، یا برخی از بزرگان صرفاً در نوسازی نظام آموزشی و تأسیس جمعیت های علمی تلاش كردند و… اما همانند شهید خیلی كم است كه در ابعاد گوناگون قدم برداشته باشد.شهید صدر و اصلاح تشكیلات حوزهاین استاد حوزه علمیه، مباحث خویش را در سه محور «شهید صدر و اصلاح تشكیلات حوزه»، «شهید صدر و ابعاد اصلاحی علمی و آموزشی حوزه» و «شهید صدر و اصلاح فرهنگ حوزه» برشمرد و پیرامون بخش اول اظهار داشت: معروف ترین نظریه شهید صدر در بخش اصلاحی تشكیلات حوزه، نظریه «المرجعیه الصالحه» است، در سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳ بحث هایی در پنج شنبه شب ها عرضه كرده و شاگردش سید كاظم حائری را مأمور به نگاشتن این مباحث می كند؛ در اینجا استاد شهید بحث های بسیار مهمی همچون مساله مرجعیت را مطرح كرده است. بخشی از این اندیشه ها با مباحثه با شاگردان شكل نهایی پیدا كرد. از كسانی كه در این قسمت نقش داشته مرحوم سید محمدباقر حكیم بوده است. الهی خراسانی افزود: شهید صدر ۱- مرجعیت را به مثابه یك تشكیلات فرض می كند و از حالت فردی خارج می كند ۲- با درگذشت مراجع، كل تشكیلات تحویل مرجع بعدی می شود. (این مشكلاتی كه الآن داریم، مثل مساله وقف، واسپاری ها، متعلقات مرجعیت، باقی نگه داشتن دفتر مرجعیت و… جلوگیری می شود). ۳- برای نقطه غایی پیشبینی نكرده است، بلكه از آغاز مرجعیت، از نخستین مرحله، دادن رساله عملیه تا آخر دیده شده است و لایحه های مختلف ترسیم و یك مكانیسم مشورتی و انتخابی در این تشكیلات پیشبینی شده است..عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) دومین ایده اصلاحی شهید صدر در حوزه را «عدم تمركز تشكیلاتی با وحدت برنامه» عنوان نمود و اضافه كرد: من اسم ایده شهید صدر را «شبكه گسترده ی غیرمتمركز برای تشكیلات حوزه های علمیه» گذاشتم، یعنی چطور می شود حوزه های علمیه با حفظ اقلیم و اشراف علمای بلاد، استقلال مدیریتی داشته باشد. در فضای دانشگاه هم برنامه متمركز است و هم تشكیلات، در بعضی مناطق تشكیلات و برنامه غیرمتمركز هستند، بنابراین شهید صدر اندیشه آیت الله میلانی را كه از نجف دنبال كرده و نسبتاً در ایران اجرا كردند را در ذهن داشته است. آیت الله میلانی معتقد بود نباید حوزه ها را زیر یك چتر بیاوریم، بلكه بگونه ای اختیاری، یك برنامه هماهنگ را با هم اجرا كرد، یك قسمت هایی برای كارهای اجتهادی، كلامی، تبلیغی و … تشكیل و حوزه ها مسائل را پوشش دهند. عضو كمیسیون اجتماعی سیاسی شورایعالی حوزه علمیه خراسان، ایده دیگر شهید صدر را «برقراری نسبت تشكیلاتی حوزه با مؤلفه سیاست و قدرت» خواند و تصریح كرد: شهید صدر در بخش تشكیلات حوزه یك نسبتی برقرار كرد. در كشور چند قومیتی عراق فضای احزاب برای تشیع باز بود، به جهت اینكه به لحاظ مشروعیت مذهبی نظریه اسلامی شیعی، جایگاه احزاب در اندیشه شیعه معلوم شود و از سوی دیگر، فرض این بود اگر توانستیم با كمك احزاب و نهضت فراگیر فرهنگی، كنترل دولت عراق را به دست بگیریم، آن وقت رابطه حوزه با حكومت چگونه باید باشد؟ بنابراین طرح شهید صدر هم به دوره انتقال و هم به دوره استقرار می خورد. وی ادامه داد: وقتی شهید صدر اقدامات عملی را برای تأسیس حزب الدعوه انجام داد، این تصور می شد كه نظر نهایی ایشان مشاركت مستقیم حوزه در فعالیتهای سیاسی تشكیلاتی یا حزبی است. بعد ایشان نظراتش را به صورت نظریه و با فاصله گرفتن از حزب الدعوه نشان داد، – فكر می كنم دیدگاه آیات حكیم و شاهرودی به واقعیت صائب تر است كه این ادامه تطبیق نظریه خود ایشان بوده است و نه تحت فشارهای اجتماعی و افكار عمومی نجف- شهید صدر قائل بود به نظریه «التعدد الحزبیه»؛ یعنی در اداره سیاسی جامعه باید بیشتر از یك حزب نقش داشته باشد. (حزب یعنی تشكیلات مؤثر در مؤلفه قدرت) بنابراین نظریه ایشان غیر از احزاب سیاسی است. با این نظریه روحانیت موظف می شود در هیچ حزبی وارد نشود. روحانیت نقش الهام، ارشاد و تنظیم مناسبات بین احزاب داشته باشد و بعد از تشكیل حكومت مناسبات حاكمیت را تنظیم كند؛ عملاً یك بخشی از حوزه بعنوان ولی در نقطه مركزی اقتدار سیاسی قرار بگیرد و سایر بخش های حوزه در ذیل او و جز ساختار قدرت باشند. ایشان برای پس از دوران گذار هم طرح داشتند.شهید صدر و ابعاد اصلاحی علمی و آموزشی حوزهاستاد الهی در محور دوم سخنان خود به تبیین برخی «ابعاد اصلاحی علمی و آموزشی حوزه» پرداخت و در تشریح نخستین بُعد اظهار داشت: شهید صدر تلاش كردند در بحث های آموزشی یك توازن علمی در حوزه، بین رشته های مختلف علوم اسلامی ایجاد كند. این توازن، بخشی از خلال تدریس های متنوع ایشان، بخشی از تألیفات متنوع و بخشی با مأمور كردند شاگردان به مطالعات تخصصی در حوزه های خاص، صورت گرفته است. وی اذعان كرد: شهید صدر تلاش كرد حوزه نجف را از انحصار فقه و اصول خارج كند و بین ظرفیت های كلام، فلسفه، تفسیر، حدیث و مباحث بین رشته ای توازنی به وجود آورد، تاجایی كه درس فقه و اصول را رها می كند و اهتمام به درس تفسیر دارد. شاگردان را سفارش كرد، بخشی از موضوعات را به شكل حلقه بحث دنبال كنند و بعضاً خود در آن حلقه بحث شركت می كرد. استاد خارج فقه و اصول مشهد، تمركز بر مسائل بنیادی علوم اسلامی، مباحث معرفت شناسی و زیرساخت های اندیشه اسلامی را از توجهات شهید صدر در مباحث علمی-آموزشی عنوان نمود. الهی خراسانی هم به «الگوهای تحول بخش» شهید صدر تصریح و بیان داشت: قدرت تفكر شیعه در محافل، زمانی شروع شد كه اقتصادنا، فلسفتنا، المعالم الجدیده و… دیده شد، بنابراین وقتی یك متفكر غیرشیعی مثل آقای تیجانی وارد حوزه نجف می شود، مرحوم آیت الله خویی او را به شهید صدر ارجاع می دهد؛ و بعد از رجوع می گوید من آقای صدر را مثل یك دریایی از علم یافتم. رئیس میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی، «نگرش منظومه ای در علوم اسلامی» شهید صدر را بُعد دیگر اصلاحی شهید صدر دانست و ابراز كرد: هر كتاب از ایشان می بینیم مانند یك هرم و مجموعه كلاف شده است. سبك عرضه شهید صدر به شكل مكتب است، اصول را هم به شكل مكتب می بیند و در المعالم الجدیده نمایان است؛ نگاه ایشان به اصول در این كتاب یافت می شود و از حلقات نظام مند تراست. ایشان در اقتصاد، فلسفه، منطق و… هم نگاهی مكتبی دارد. استاد حوزه علمیه مشهد، همینطور خاطرنشان كرد: استاد شهید، اصلاح نظام آموزشی را با دو مسیر همچون تدوین كتب جدید دنبال كرده است. شهید صدر این شهامت را به خرج داد و اقدام عملی كرد و نبوغ ذهنی خویش را در كمتر از ۳ ماه در نوشتن حلقات مشخص ساخت. عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در محور سوم عرضه خود به نقش «شهید صدر و اصلاح فرهنگ حوزه» پرداخت و بیان نمود: شهید سید محمدباقر صدر در توجه دادن به ابعاد اجتماعی اسلام، چه در بحث تفسیر، چه در الفتاوی الواضحه، چه در سخنرانی ها و مباحث مرجعیتی، تلاش می كند روشنگری فكری و توجه دادن به ابعاد اجتماعی را دنبال كند. استاد حوزه علمیه مشهد در میانه بحث مخاطبان را به تفكر و بینش سیاسی اجتماعی حضرت امام خمینی (ره)، با ذكر خاطره ای از مرحوم امام به نقل از آیت الله سیستانی توجه داد و اظهار داشت: آیت الله سیستانی می فرمود: روزی امام(ره) مرا دید و اظهار داشت: قیمت نفت دارد افزوده می شود، تورم در عراق بالا می رود و وضعیت اقتصادی طلاب در ماه های آینده خراب خواهد شد، آمادگی دارم شهریه را بالا ببرم، ولی زعیم حوزه آقای خویی هستند و ایشان باید شروع كنند و ما هم طبعاً شهریه را بالا ببریم. شما به آقای خویی بفرمایید در صورت صلاح شهریه را بالا برند تا دیگران هم شروع كنند. آیت الله سیستانی فرمود: نزد آقای خویی رفتم و گفتم آقای خمینی این طور گفتند؛ ایشان چشمانشان گرد شد و عمامه را با همان حالت خاص جابه جا كردند و گفتند «این سید تا كجاها را حساب می كند، بازارهای بین المللی نفت!» باشد تصمیم می گیریم. بعد گفتم آقای خمینی افكار بلندی دارد و اگر جلساتی با ایشان تشكیل گردد خوب است. یك جلسه هم در كوفه برگزار گردید و آقای خویی اصرا داشتند این جلسات تداو داشته باشد تا اینكه به اخراج و تعبید امام(ره) منجر گردید. آیت الله سیستانی می فرمود: اگر جلسات مرحوم امام و آیت الله خویی ادامه پیدا می كرد ما این قدر برای سقوط حكومت حزب بعث صبر نمی كردیم و همان ایام این اتفاق می افتاد. عضو كمیسیون اجتماعی سیاسی شورایعالی حوزه علمیه خراسان، «تأكید شهید صدر بر ضرورت تشكیل حكومت اسلامی» را از دیگر حركت های اصلاحی فرهنگی-سیاسی علامه صدر برشمرد و اظهار داشت: با بیانات و پیام هایی كه برای قانون اساسی ایران فرستادند نگاه شهید صدر به تشكیل حكومت اسلامی كاملاً مشخص است. یك نوع تبیین مسئولیت برای حوزه تا مرز شهادت كه در هیچ كدام از مراجع تا این حد ندیده ایم. شهید صدر مسئولیت عالم دینی را در امر به معروف و نهی از منكر تئوریزه كرده و اعتقاد دارد این مسئولیت قابل محاسبه و احتمال خوف و ضرر نیست، بلكه تا مرز شهادت ادامه دارد. روحیه مبارزه و جهاد استاد شهید آنچنان است كه یكی از شاگردان می گوید وقتی از سر بحث آقای صدر بلند می شدیم احساس می كردیم اگر مشتمان را به هر قسمت از سیاست بزنیم، قدرت منهدم كردنش را داریم. استاد الهی خراسانی، ایجاد فضای مناظره و به هنگام بودن شهید صدر، برای مواجهه با شبهات روز از راه شاگردان و تألیفات شخصی را از دیگر فعالیتهای اصلاحی شهید صدر عنوان نمود و در انتها اظهار داشت: كرسی تدریس متنوع ایشان الهام بخش همگان بود و عالمان متخصص و بیداری را تربیت كرد. نسل این عالمان بیدار را در كشور چون حضرات آیات: هاشمی شاهرودی، اشكوری، حائری، تسخیری و شیخ طالب سنجری و … می بینیم كه چقدر منشأ آثار و بركات بوده و هستند.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب