گزارش نور معرفت؛
چالش های برگزاری مراسم های مذهبی در وضعیت كرونائی
نور معرفت: پس از گذشت بیش از یکسال از شیوع ویروس کرونا و در آستانه ماه رمضان هنوز راهکارهایی که مورد پذیرش عموم باشد برای برگزاری مراسم های مذهبی اعلام نشده است.
خبرگزاری مهر، دین و آئین، سمانه نوری زاده قصری: پیامد شیوع کرونا در جهان تعطیلی ِ بی شمار حجم عمده ای از فعالیتهای بشر در عرصه های مختلف بود. این تعطیلی ها بخش های مختلف اقتصادی، گردشگری، آموزشی و مذهبی را شامل شد. در ابتدای همه گیری کووید ۱۹، مساجد، حسینیه ها و تمامی محافل دینی در سراسر کشور بصورت کامل تعطیل شد و همه اجتماعات و مناسک دین داران و نیز همه مکان های مقدس که محل اجتماع دین داران بود، به حالت تعلیق درآمد. در هفته های نخست شیوع این ویروس مناسبت های مذهبی بدون هیچ مراسمی گذشت و تا آن زمان برمبنای مصوبات ستاد ملی مبارزه با کرونا برگزاری هر مراسمی ممنوع اعلام گردید.
رهبر معظم انقلاب در جلسه ای که بصورت مجازی در ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۳۹۹ با اعضای ستاد ملی کرونا داشتند در اهمیت دعا و راز و نیاز و توسل در شب های قدر نکاتی بیان داشتند: «یک سوال بی پاسخی وجود دارد در مورد مراسم دعا و نماز و عبادت. می خواهم این را بگویم که مسئله دعا و عبادت، یکی از نیازهای حتمی و اساسیِ مردم است. مردم احتیاج دارند به اینکه از لحاظ دعا و توجّه و توسّل، به ویژه در مسائل مهم، در قضایا یا حوادث مهم، بتوانند این توسّل و این توجّه و این ارتباط با خدا و خواستن از خدا را داشته باشند. همان گونه که گفتم، من پیشنهادی ندارم و نظر کارشناسی و بررسی شده ی ستاد را معتبر می دانم، منتها سفارش ام این است که بررسی این مورد را به کسانی بدهید که اهمیت حضور دعا و توسّل و مسائل معنوی را به مفهوم واقعی کلمه درک کرده باشند؛ اینها بررسی نمایند مسئله را و تصمیم گیری کنند؛ هرچه تصمیم گیری کردند، بر عهده من و همه مردم است که بر طبق آن تصمیم گیری ها ان شاءاللّه عمل بشود.»
فرمایشات حضرت آیت الله خامنه ای موجب شد تا پس از چند ماه تعطیلی مراسم های مذهبی، هیأت ها در پارک ها و فضاهای باز و با تدابیر بهداشتی مراسم شب های قدر را برگزار نمایند. پس از آن نیز در دو ماه محرم و صفر مراسم های مذهبی یا قید رعایت پروتکلهای بهداشتی برگزار گردید.
به طورکلی کرونا سه نقش در مقابل آئین های دینی داشته است. اول اینکه «بازگرداننده» بود. تعدادی از مناسک و آئین ها در دوره معاصر شکل جمعی به خود گرفته بود که در دوره های قبل رایج نبود مثل دعاخوانی ها (دعای کمیل، ندبه، عرفه و …). این مناسک بسیاری از خلوت های عارفانه و مومنانه را از بین برده بود. کرونا این مناسک و صورت های اجتماعی شده معاصر را به قبل معاصر و به حالت فردی برگرداند. کرونا در مورد برخی دیگر از آئین ها «شتاب دهنده» بود. کرونا با عنایت به محدودیت های فیزیکی که ایجاد کرد، بر دامنه استفاده از تکنولوژی رسانه برای گروه های مذهبی شتاب بخشید. تأثیر دیگر، «تغییردهندگی» بود. به علت آن که این اتفاق، یک اتفاق دفعتی بود، شاهد خلاقیت هایی بودیم و انواع فرم ها روی کار آمدند. به نظر می آید حتی اگر این شرایط خاص به پایان برسد، برخی اتفاقات تغییر نخواهد کرد و با ظهور اشکال جدیدی از برگزاری مراسم مواجه خواهیم شد.
در ایام فاطمیه ۱۳۹۹ شاهد انتشار اطلاعیه ای مبنی برای برگزاری مراسم عزاداری در سه میدان تهران بودیم که با واکنش استاندار تهران مواجه گردید. انوشیروان محسنی بندپی در حاشیه جلسه ستاد ملی کرونا که ۲۶ دی ماه ۱۳۹۹ برگزار شد رعایت پروتکلهای بهداشتی را ضروری دانست و ضمن اشاره به لزوم برگزاری مراسم فاطمیه بصورت مجازی، برگزاری هر گونه تجمع طبق مصوبه ستاد ملی کرونا و ستاد کرونا استان تهران را ممنوع اعلام نمود.
گرچه با وجود اعلام استاندار تهران هیأت های عزاداری در سه میدان تهران به عزاداری پرداختند اما این تشتت آرا و نظرات و تعدد مراکز تصمیم گیری در لحظه های دقیقه نود، مردم را گرفتار حیرت کرده بود.
علاوه بر آن بعضاً در مساله پروتکل ها شاهد دوگانگی بودیم. بعنوان نمونه در نیمه شعبان ۱۴۰۰ با افزایش میزان مبتلایان و خیز چهارم کرونا، استانداری تهران اعلام نمود مراسم جشن نیمه شعبان بدون تجمع و در منازل برگزار گردد و در شهر قم نیز ممنوعیت ورود اعمال شد. تردد به کشور عراق حتی با داشتن ویزا نیز ممنوع گردید و این در حالی بود که تردد به کشور ترکیه که شهرهایش وضعیت قرمز داشت برقرار بود.
در ایام فاطمیه ۱۳۹۹ شاهد انتشار اطلاعیه ای مبنی برای برگزاری مراسم عزاداری در سه میدان تهران بودیم که با واکنش استاندار تهران مواجه گردید. انوشیروان محسنی بندپی ضمن اشاره به لزوم برگزاری مراسم فاطمیه بصورت مجازی، برگزاری هر گونه تجمع طبق مصوبه ستاد ملی کرونا و ستاد کرونا استان تهران را ممنوع اعلام نمود. گرچه با وجود اعلام استاندار تهران هیأت های عزاداری در سه میدان تهران به عزاداری پرداختند اما این تشتت آرا و نظرات و تعدد مراکز تصمیم گیری در لحظه های دقیقه نود، مردم را گرفتار حیرت کرده بود
مسأله ای که انتقاد حجت الاسلام شیخ حسین انصاریان را نیز بر انگیخت. شیخ حسین انصاریان در برنامه کوی محبت صداوسیمای جمهوری اسلامی اظهار داشت: «چرا راه کشورهایی که عامل فساد هستند به روی ایران باز است ولی راه کربلا بسته است. باید نمایندگانی از ستاد کرونا در کربلا باشند و این جمعیت را ببینند. راه کربلا را باز کنید تا مردم بیایند دعا کنند، در حرم امام حسین (ع) دعا استجابت می شود.»
نبود موضع گیری های صریح و شفاف کرونائی درباب موارد مختلفی همچون فعالیتهای دیگر فرهنگی همچون برگزاری جشنواره فیلم فجر، سفرهای بین استانی و مساله گردشگری موجب به وجود آمدن دو قطبی در جامعه می شود.
دو قطبی که در این میان به وجود آمد امری انکار نشدنی است، عده ای هیأت ها را جایی برای نشر ویروس کرونا می دانستند از آن طرف نیز بعضاً با دیدن سفرهای پرشمار مردم به سمت سواحل شمالی و جنوبی آنها را مسببی بر شیوع کرونا می پنداشتند. نبود یک قانون مشخص و اعمال آن به علت غافلگیری پیامدی غیر قابل پیش بینی بود اما با گذشت یک سال و با فرارسیدن ماه رمضان به نظر می آید که با برنامه ریزی مشخص همه جانبه و بررسی ابعاد مختلف مراسم ها و مناسبت ها می شود تدارک رمضان ویژه ای را دید.
هیأت های مذهبی یکی از پیشگامان عرصه جهادی مبارزه با کرونا بودند
در همین راستا حجت الاسلام سید حسین مؤمنی سخنران و خطیب در گفتگو با خبرنگار مهر درباب وضعیت هیأت ها در روزهای کرونا اظهار داشت: ویروس کرونا با هر استراتژی ای که پدید آمد، قطع به یقین دشمن از این ویروس ضد ما استفاده می کرد و بواسطه آن سه موضوع اعتقاد، اقتصاد و علم و پیشرفت و تکنولوژی مردم را هدف قرار داده است.
وی ضمن اشاره به تبعات اقتصادی این ویروس اظهار داشت: با تعطیل شدن کسب و کارها، مردم از نظر معیشتی در زحمت و فشار فوق العاده قرار گرفتند. البته با عنایات رهبری در خصوص کمک مومنانه، مردم وارد شده و فعالیتهای جهادی بسیار خوبی انجام گرفت. حضور هیأت های مذهبی بعنوان پیشگامان عرصه جهاد در موارد مختلف ازجمله ضد عفونی کردن خیابان ها، منازل مردم تا حضور در غسال خانه و خدمات دیگر نشانی از آمادگی و پتانسیل بالای هیأت ها بود.
حجت الاسلام مؤمنی ضمن اشاره به فضای علمی و فناوری روز، اضافه کرد: حاکمیت بر فضای مجازی، دست دشمن ماست. در همین فضا آموزش هایی نیز قرار داده شد. از آنجایی که اهمیت این فضا برای همگان روشن و قاطع است تدبیر جدی ای از طرف مسئولان امر برای فعالیت در آنجا شاهد نبودیم. کارهایی که صورت گرفت نیز در مقابل آنچه ابر قدرت ها انجام دادند، بسیار ناقص بوده است. البته ما در یک جنگ تمام عیار هستیم و در جنگ باید کارهای جهادی انجام گیرد تا مؤثر واقع شود.
تعطیل کردن مکان هایی که مردم با اعتقاد در آن حضور پیدا می کنند راه مبارزه با ویروس کرونا نیست
این کارشناس مذهبی با توضیح ضربه های اعتقادی کرونا، اظهار داشت: با این ویروس می خواستند بسیاری از جلسات دینی مذهبی را تعطیل کنند. در عین حال ما معتقدیم، این ویروس امکان دارد برای چندین سال کنار ما باشد، راه مبارزه با آن تعطیل کردن مکان هایی که مردم با اعتقاد در آنجا حضور پیدا می کنند، نخواهد بود.
وی افزود: هیأت ها نسبت به بسیاری از موارد مطرح شده در خصوص عدم برگزاری جلسات انتقادهایی داشتند، اما دستورات ستاد ملی مبارزه با کرونا را ترتیب اثر داده و این تهدید را به یک فرصت فوق العاده تبدیل کردند. دستورالعمل های این ستاد در جلسات مذهبی با تعداد محدود، در فضای مجازی یا بصورت های مختلف حضور در مجامع عمومی مثل پارک ها اجرا شد وبا استفاده حداکثری از شرایط پیش آمده اهتمام در تعظیم شعائر داشتند.
نسبت به نحوه صدور برگزاری هیأت ها انتقادات جدی داریم
حجت الاسلام مؤمنی با توضیح اینکه نسبت به دستورالعمل ها انتقادات جدی داریم، خاطرنشان کرد: نسبت به نحوه صدور مجوز برگزاری هیأت ها انتقادات جدی داریم چرا چون کارشناسی مشخصی در این حوزه انجام نشده است. در هر زمینه ای باید از فرد باخبر و آگاه استفاده نمود. اینکه هیأت گرفته شود یا نشود بنده بعنوان مبلغ نمی توانم به تنهایی صاحب نظر باشم چون در حیطه فعالیتهای مدیر اجرایی می باشد و او می تواند تعطیلی و یا برگزاری جلسه را تعیین نماید.
این کارشناس مذهبی با توضیح اهمیت مستمع خاطرنشان کرد: اینکه بطور مستقیم نمی توانیم با مستمع در تعامل باشیم دشوار است اما باید با آنچه که محقق شده کنار بیاییم و آنرا تبدیل به فرصت نماییم. برنامه هایی داشتیم که مردم فهیم و ولایی بوسیله فضای مجازی یا از رسانه ملی آنرا پیگیری کردند و کما بیش اثرش را هم مشاهده کردیم. اما اثری که جلسات بصورت مستقیم داشت را نمی توانیم از محافلی که بصورت مجازی و بدون حضور مستمع برگزار می شود، انتظار داشته باشیم. با عنایت به این که هیچ سابقه ای در این امر نداشتیم اما معتقدم جلساتی حضوری با رعایت دستورالعمل ها می شود، برپا کرد. طبق گفته مسئولین امر آلوده شدن به این ویروس در هیأت و حرم ها خیلی کمتر است و هیأت ها نشان دادند پای کار هستند و بیشترین میزان رعایت دستورالعمل ها از سمت آنها انجام می گیرد.
حریزاوی اظهار داشت: بیش از یک سال از این بیماری گذشته و تجارب مختلفی در این حوزه به دست آمده است. گروه های کارشناسی مطالعات دقیقی دارند و همه فعالیتهای آنان ثبت شده و حتی مجموعه های دینی و مذهبی توسط مقام معظم رهبری و وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مورد تقدیر قرار گرفته اند
حجت الاسلام مؤمنی در پاسخ به این پرسش که آیا جلسات مجازی جایگزین خوبی برای جلسات حضوری هستند یا نه، اظهار داشت: اینکه این جایگزین خوبی است یا نه موضوعی است که باید سر وقت مناسب مورد بحث قرار گیرد و اینکه هم اکنون باید چه کرد؟ نیز موضوعی جداست. درست است که دستورالعمل ها را قبول نداریم اما طبق فرمان رهبری باید به آن گوش فرا دهیم و اطاعت نماییم. ما در جلسات مجازی آن اثری را که در جلسات حضوری داشتیم شاهد نیستیم.
شاهد قوانین تبعیضی هستیم
حجت الاسلام روح الله حریزاوی معاون راهبری استانها و ارتباطات سازمان تبلیغات اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر درباب پروتکل ها و برگزاری مراسم های مذهبی اظهار داشت: اصل ماجرا به نظرات کارشناسی بر می گردد و مردم انتظار دارند دولت برمبنای مطالعات کارشناسی و تجارب موفق تصمیم گیری کند. بیش از یک سال از این بیماری گذشته و تجارب مختلفی در این حوزه به دست آمده است. گروه های کارشناسی مطالعات دقیقی دارند و همه فعالیتهای آنان ثبت شده و حتی مجموعه های دینی و مذهبی توسط مقام معظم رهبری و وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مورد تقدیر قرار گرفته اند.
وی افزود: زمانی که چنین تجربه و سابقه ای وجود دارد، انتظار می رود که دستورالعمل ها متناسب با همان کار کارشناسی تصویب شود و به رأی و نظر مردم اهمیت داده شود.
مطابق دستور رهبر معظم انقلاب به مصوبات ستاد کرونا پایبندیم
معاون ارتباطات سازمان تبلیغات اسلامی ضمن اشاره به رفتارهای دوگانه در این خصوص اظهار نمود: امروز شاهدیم درباره سفرها به صورتی رفتار می شود و برای مراسم ها و مناسبت های مذهبی به نوع دیگری. اینکه سفر به ترکیه هم چنان مجاز است و هزینه آن پایین تر از سفر به عراق است و این حیرت انگیز و شرم آور است. ما حتی شاهد این هستیم که در یک شهری مجوز کنسرت داده می شود، اما مجوز به فعالیتهای دینی داده نمی گردد.
حریزاوی اظهار داشت: ما حتی شاهد این هستیم که در یک شهری مجوز کنسرت داده می شود، اما مجوز به فعالیتهای دینی داده نمی گردد
وی ضمن اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب پارسال در خصوص اهمیت نظرات کارشناسانه خواهان پیگیری و تحقق مطالبات ایشان شد و اضافه کرد: در جلسات کارشناسی مباحث خوب پیش می رود، اما در عمل شاهد تصمیمات دیگری هستیم و بدین جهت امکان مدیریت از ما سلب شده است. البته ما عضو ستادیم و مطابق دستور رهبر معظم انقلاب به مصوبات پایبندیم؛ اما اعتراض خود که برخواسته از نظر مجموعه های دینی مردمی را صریحاً اعلام می نماییم.
اشک و توسل های مردم موجب دفع بلایا می شود
مصطفی سماواتی مداح و ادعیه خوان در گفتگو با خبرنگار مهر درباب برگزاری جلسات هیأت ها در روزهای کرونا اظهار داشت: در ماه مبارک رمضان ۱۳۹۹ غالب جلسات بصورت غیر حضوری انجام شد. علاوه بر آن مردم همراهی کرده و با رعایت شیوه نامه ها بهترین روش جهت استفاده معنوی خود در ماه مبارک رمضان و محرم را داشتند.
وی افزود: جلسات در روزهای فاطمیه به شکل سابق اجرا نشده و چه بسا تعطیل گشتند. اشک و ناله ها برکاتی دارد که بسیاری از بلایا بواسطه این توسلات پیشگیری می شود. یکی از راه کارهایی که مردم به کار می بستند این بود، کسی که هیأت داشته با تعداد محدودی می تواند جلسه برگزار کند. هر کس به همان طریقی که بلد بود اجازه خاموش شدن این چراغ را نداد. این دعا و نیایش برای ماه های پیش رو نیز باید اجرا شود.
این مداح و مناجات خوان ضمن اشاره به برگزاری جلسات در فضای مجازی اظهار داشت: کیفیت برنامه های مذهبی در فضای مجازی خیلی بیشتر از قبل شده اما به نظرم کافی نیست. بطور قطع جلسات حضوری برکات بیشتری دارد بدین لحاظ می توان در آینده از هر دو صورت حضوری و مجازی بهره برد اما از آنجایی که مستمع باید در فضایی حسینیه وار قرار بگیرد تا صحبت مداح و سخنران در جانش بنشیند، در جلسات مجازی این اتفاق رخ نمی دهد و مخاطبین هر کدام در فضایی متفاوت نظاره گر هستند. بطور قطع جلسات حضوری برکات بیشتری دارد.
سماواتی با بیان ضرب المثل"مستمع صاحب سخن را بر سر ذوق آورد"، افزود: از جانب دیگر سخنران و مداح نیز در فضا و حال و هوایی که مستمعی گوش نمی دهد، قرار می گیرند. در جلسات یک ناله و اشک و توجه موجب انقلاب درونی مداح یا سخنران شده و ارائه مطالبش مفید تر و تاثیرگزار تر می شود. همین طور مستمع موجب شور و حال جلسات می شود و حال و هوای خاصی به آن می دهد. با شرایط فعلی تا آنجایی که می شود باید چراغ جلسات اهل بیتی را روشن نگه داشت و هر کس با هر کیفیتی که در توانش است جلسات مذهبی و آئینی را برپا دارد.
این مداح با اشاره به اینکه دیواری کوتاه تر از مساجد و حسینیه ها و هیأت ها نداریم، اضافه کرد: وضعیت ترافیک و بازار را ببینید! تجمع داخل متروها و حمل و نقل عمومی و رستوران ها بسیار دیدنی است آن وقت مانع تجمعات مذهبی می شوند. معتقدم بیشترین میزان رعایت از طرف مذهبی ها و هیأتی ها انجام شده است. در ماه مبارک رمضان سال قبل بیشترین فاصله گذاری و در ماه محرم ۱۳۹۹ نیز با رعایت و انتظامات جلوی درب هیأت ها اهتمام در اجرای دستورات ستاد مبارزه با کرونا شد.
تقلیل امر مذهبی به امر سیاسی موجب نزاع شده و برای جامعه خطرناک است
جبار رحمانی انسان شناس و عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در گفتگو با خبرنگار مهر درباب این مساله اظهار داشت: خیلی زود است که بگوییم کرونا با جامعه چه کاری کرد. این شرایط موقتی است و به نظر می آید بسیاری از تعلیق ها پس از برگشتن اوضاع به حالت قبلی، به حالت اولیه بر خواهند گشت. این شرایط، موقعیت خوبی بود و برای مردم فرصت بازاندیشی در آئین ها را فراهم نمود و انرژی و انگیزه لازم را برای تغییر در بین آنها ایجاد کرد. در این شرایط جدید، مردم سه استراتژی مهم را خود انتخاب و تجربه کردند؛ تعطیلی موقت آئین ها، تعلیق ها و تعویض یا جایگزینی.
وی اضافه کرد: بسته به نوع آئین ها، قشر مورد نظر و نسبت آن با سیاست، می توانیم بفهمیم که تأثیر کرونا بر آئین ها چه بوده است. بنابراین الآن جامعه خود، فهمیده است که کدام آئین ها حیاتی و کدام آئین ها، اولویت چندانی ندارند.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: در نظام سیاسی ایران، مناسک جمعی یکی از سرمایه های حیاتی حکومت برای ترویج، درونی سازی و مهار کنشگران در عرصه های مختلف بوده پس مداخله نهاد سیاست در این میان بسیار مهم و حساس هم بود. در نهایت افکار عمومی و البته سیاست برای تامین وجه خودش توانست موفق شود و برای مدتی تمامی تجمعات تعطیل شوند و همه از موضع خودشان کوتاه بیایند.
وی افزود: منطق کرونا هر نوع تجمعی را به تعلیق درآورد اینکه ضروریات بهداشتی در محلی اعمال شود یا نشود یا ناشی از تخلف است یا ضرورت یک مصلحت بینی. مسأله ای که در میان هیأت و دولت رخ داد مسأله ای بین جریان مذهبی و یک جریان سیاسی بود که امتداد یک بازی سیاسی را شاهد بودیم و دوگانه هایی که به علت عملکرد ضعیف ستاد مبارزه با کرونا از یک طرف و افراطی گری ها انجام شد. بعنوان مثال بین مردمی که به شمال می روند و مردمی که به هیأت می روند دوگانه غلطی را ایجاد کرد.
جبار رحمانی ضمن اشاره به سیاسی بودن مساله هیأت ها اظهار داشت: تقابلی که از آن حرف می زنیم تقابل اخلاقی، دینی نیست و تقابل سیاسی گروه های خاصی از دولت و هیأت های مذهبی است. ما گروه هایی داریم که مناسبت ها را در سطح وسیع برگزار می کنند با این وجود با پیروی از رهبر انقلاب که بدون حضور جمعیت مجالس خودرا برگزار می نمودند، محافل خودرا تعطیل کردند.
این جامعه شناس با تکیه بر اینکه در هیأت ها هم بصورت کامل پروتکلهای بهداشتی رعایت نمی شد، اضافه کرد: اینکه مدعی باشیم در هیأت ها کاملاً پروتکل ها رعایت می شده درست نیست. ما در دو حالت شاهد تجمعاتی در پاساژها و هیأت ها بودیم.
این فعال اجتماعی اضافه کرد: مساله بر روی یک روال است حالا درست یا غلط بودن آن مبنای صحبتم نیست. وقتی ستادی قانونی پروتکل را می گذارد عدم رعایت آن به مثابه مغایر قانون است. این دوگانه سازی ها برای جامعه بسیار خطرناک می باشد و قدرت بازنمایی رسانه ای دارد.
وی افزود: عملکرد آدم ها در وضعیت بحرانی باید منطق درستی داشته باشد. آیا اینکه پروتکلهای مناسبت های مذهبی بصورت مناسبی تدوین شده است یا نه؟ بحثی که باید ستاد کرونا پروسه کارشناسی اش را توضیح دهد.
جبار رحمانی افزود: نحوه تعامل گروه های اجتماعی با یک نهاد قانونی مثل ستاد این است که ساحت ها را باید از هم تفکیک نماییم. نهادهای اجتماعی چگونه باید به قوانین موجود منطبق شوند.
وی با تکیه بر اینکه تقلیل امر مذهبی به امر سیاسی این نزاع ها را در پی دارد، عنوان کرد: هیأت های سنتی پروسه برگزاری این امور را تعطیل کردند. بازی های سیاسی در جامعه ایرانی خطرناک می باشد و انرژی جامعه را می گیرد. بی جهت گروه های جامعه نباید به جان هم افتاده و دو قطبی سازی رخ دهد. اینکه این گروه ها در ایام خاصی به جان هم می افتند، نشان دهنده عملکرد ضعیف نهادها است و از سمت دیگری بی قاعدگی در رفتار نهادهای مردمی را نشان داده است.
جبار رحمانی اظهار داشت: ستاد کرونا می تواند با بیان توضیحاتی در خصوص اینکه چه کارشناسی ای در این امر انجام شده شفافیت خوبی انجام دهد و مردم را اقناع و اذهان را روشن کند.
در آستانه ماه رمضان که به روزهای معنوی نزدیک می شویم. امید است با همراهی بیشتر مردم و مسؤلان، هم افزایی و همگرایی نمود بیشتری داشته باشد و با عنایت به ایام خاص و معنوی پیش رو در ماه مبارک رمضان اقدامات مناسبی صورت گیرد. وجود برنامه هایی منسجم تر و هماهنگ تر توسط نهادهای رسمی به همراه فعالیتهای مردمی برای آرامش روانی جامعه از الزاماتی است که باید هرچه بیشتر به آن توجه گردد.
منبع: nooremarefat.ir
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب