رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم:
برخی علوم انسانی را با فقه اشتباه گرفته اند
به گزارش نور معرفت، حجت الاسلام و المسلمین واعظی با اشاره به اینکه علوم انسانی در مدیریت کشور جایگاه رفیعی ندارد اظهار داشت: برخی علوم انسانی را با فقه اشتباه گرفته اند.
به گزارش نور معرفت به نقل از مهر، سلسله نشست های بازخوانی انتقادی ایده های دانشگاه اسلامی، علوم انسانی اسلامی و وحدت حوزه و دانشگاه به همت میز علوم انسانی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، در دانشگاه باقرالعلوم ضد السلام برگزار گردید.
بر اساس این گزارش، حجت الاسلام و المسلمین احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در این جلسه به بررسی «چالش های حوزه و دانشگاه در راه اسلامی سازی علوم انسانی» پرداخته و با اشاره به اینکه هر چیزی وقتی در جامعه نهادینه شد برساخته خود یعنی علم و تمدن جدید را با خود به همراه می آورد، اظهار داشت: بنده اصلی ترین چالش را در علوم انسانی اسلامی این می دانم که ساحت فکر آن منقح و نهادینه نشده است چونکه اگر چیزی در حد فکر بماند و در جامعه نهادینه نشود و جان مخاطبان به وسیله آن فکر تسخیر نشود حرکت تمدن سازانه و چرخه تولید علم هم شکل نخواهد گرفت.
وی اضافه کرد: علوم انسانی اسلامی نه تبدیل به فرهنگ علمی در مراکز علمی شده است و نه چرخه تولید دانش را بر محور خود قرار داده است چونکه آن ساحت فکر، تنقیح و نهادینه نشده است. این چالش اصلی ما است و یکسری چالش های فرعی هم شاهد این چالش اصلی هستند.
واعظی با اشاره به اینکه چالش های فرعی مبین بیماری چالش اصلی است، اظهار نمود: یکی از این عوارض چالش اصلی و یا شاهد بر آن چالش اصلی، کج تابی مفهومی و روشی است که در برابر ایده علوم انسانی اسلامی داریم یعنی شاهد سو فهم هایی هستیم که به دو یاد شده می کنم؛ اول این که برخی دنبال اسلامی سازی علوم انسانی موجود هستند یا به دنبال اسلامی سازی علم مدرن شامل طبیعی یا انسانی هستند که اصلاً این مساله امری ناشدنی و بی معنا و ناشی از عدم فهم علم مدرن است.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه علم مدرن، برساخته انسان مدرن است، اظهار داشت: انسان مدرن هم برآمده از بنیان های فکر مدرن در زمینه هستی شناسی، انسان شناسی، انسان گرایی و غایات زندگی است؛ همه چیز متفاوت از گذشته است؛ علم در گذشته بعنوان معرفت و شناخت مطابق با واقع بود ولی علم مدرن کاملا با این نگاه فرق دارد و دانش تلقی می شود نه معرفت.
واعظی اضافه کرد: هم اکنون تمام تحولاتی که علم مدرن از عصر روشنگری پیدا کرد سبب نشده است که از پارادایم علم مدرن بیرون برود؛ همه تحولاتی که در فلسفه علم مدرن هم رخ داده است ولی باز بازگشت به گذشته را نداریم و هنوز هم در بنیاد و عناصر فکر مدرن قرار داریم. هنوز همه چیز در خدمت انسان است؛ امروز هم تلاش علمی برای به خدمت درآوردن همه چیز برای انسان و تصرف در طبیعت و برپایه نگرش مادی به عالم و برپایه خرد خودبنیاد و استغنا از هر مرجع معرفتی بیرون از انسان است گرچه برخی نگرش ها رو به تغییر است.
برخی علوم انسانی را با فقه اشتباه گرفته اند
وی اضافه کرد: این که گفته شود ما می خواهیم این علوم مدرن را اسلامی نماییم نتیجه بدفهمی و کژتابی در فهم است چونکه مبنا و بنیاد آن فرق دارد. کژتابی دیگری که در مورد علوم مدرن داریم ناظر به روش است یعنی بعضی از مدافعان علوم انسانی اسلامی، علوم انسانی را با فقه و استنباطات فقهی اشتباه گرفته اند و پسوند اسلامی را به معنای التزام به رویکرد اجتهادی و استنباطی آن طور که در فقه وجود دارد می دانند یعنی دانش درجه اول در علوم انسانی را محصول رفتن به کتاب و سنت و استنباط از منابع نقلی دین می دانند به تعبیری می گویند چون قرآن فرموده است که من تبیان برای همه چیز هستم ما می توانیم علوم انسانی اسلامی را از اول تا آخر از قرآن و روایات بگیریم.
واعظی با اشاره به اینکه این هم نوعی سوءفهم از علوم انسانی است، افزود: علوم انسانی عرض عریضی دارد و جنس بعضی از علوم انسانی جنس فلسفی است مثلا فلسفه فرهنگ و ذهن و زبان جنس فلسفی دارند و وقتی ما می خواهیم دنبال فلسفه ذهن و فرهنگ اسلامی باشیم به معنای آن نیست که از وجه فلسفی به وجه فقهی بدل شود. اینجا اسلامی بودن شبیه همان فلسفه اسلامی است که روش عقلی جای خویش را به روش فقهی و اجتهادی بدهد.
وی اضافه کرد: حکمت متعالیه که به همنوایی عقل و شهود و برهان و قرآن تاکید زیادی دارد ما مشاهده نمی نماییم که سنخ فلسفی آن تغییر کند بلکه پس از فراغ از وجه عقلی سراغ قرآن و احادیث و … می روند و همنوایی و همخوانی آنرا بیان می کنند نه این که به جای تعقل و برهان سراغ روش اجتهادی بروند. وقتی می گوئیم بخش فلسفی علوم انسانی می تواند اسلامی شود یعنی می تواند عقلانیت موحدانه داشته باشد نه عقلانیت سکولار که بخواهد بنیاد فکر مدرن را مبنا قرار دهد و در بنیان های فکری، انقلاب می کند و اساس فکر مدرنیته را مورد خدشه قرار می دهد و ما چنین علومی را اسلامی می دانیم.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه با اشاره به اینکه بخشی از علوم انسانی از سنخ دانش توصیفی است و نمی توان دانش توصیفی را به روش اجتهادی به دست آوریم، اظهار نمود: چالش دیگری که واقعاً مانع برای توسعه ایده علوم انسانی اسلامی در مراکز علمی ما مطرح گردیده است تلقی سیاسی از علوم انسانی اسلامی است؛ به هر علت موجه و یا ناموجهی بخش قابل توجهی از مخالفان علوم انسانی اسلامی، این ایده را مقابله انقلاب اسلامی با استکبار و نوعی غرب ستیزی می دانند یعنی این طور باور دارند که چه کسانی و چرا ایده علوم انسانی اسلامی را مطرح می کنند و نتیجه می گیرند که بانیان آن درصدد منازعه سیاسی با غرب هستند.
وی اضافه کرد: اساساً هر امری در جامعه دوقطبی شد فهم حقیقت رخ نخواهد داد و از سوی دیگر مدافعان ایده علوم انسانی اسلامی هم به تنور سیاسی شدن بحث می دمند یعنی کسانی دفاع کرده و عَلَم آنرا به دست می گیرند که کاملا سیاسی هستند و یا نهاد و جنس کارشان با این قصه سنخیتی ندارد بخواهد پرچم علوم انسانی اسلامی را بلند کند.
تلقی سیاسی از علوم انسانی؛ مانع توسعه آن
واعظی با تکیه بر این که این دوقطبی شدن هم دائماً در جوامع بشری درحال پررنگ شدن است، بیان نمود: در مقاله ای خواندم که نوشته بود آنقدر در آمریکا دوقطبی شدن رواج یافته و شدت گرفته است که هر دو حزب جمهوری خواه و دموکرات بدون هیچ تأملی با هر آن چه از جانب حزب دیگر عرضه و طرح شود صددرصد مخالفت می کنند فارغ از این که این طرح حق است یا نیست و به نفع ملت آمریکا هست یا نیست و همین اتفاق در فضای علوم انسانی اسلامی درحال رخ دادن است و بعضی از دریچه سیاست می بینند.
وی با اشاره به اینکه چالش دیگر عدم توازن میان تولید دانش درجه اول در علوم انسانی با مطالعات درجه دوم است، اظهار نمود: ما چند دهه است که در زمینه علوم انسانی اسلامی کار می نماییم و بنده بشدت با کسانی که غیرمنصفانه می گویند در این چند دهه کاری نشده است مخالفم. پس از انقلاب حجم زیادی از مطالعات سیاسی ساخته شده است که هیچ تناسبی با مطالعات سیاسی مطرح در علوم غربی ندارد و تحت پارادایم ولایت فقیه و حکومت دینی صورت گرفته است و اینها هم تولید دانش است. چطور است که اگر در حقوق سیاسی و فلسفه سیاسی تحت پارادایم غرب کار شود تولید علم است ولی وقتی در مردم سالاری دینی باشد علم محسوب نمی شود؟ یا اگر سوسیال دموکراسی باشد علم نیست.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه البته این مطلب حق است که تولیدات درجه اول و دوم ما در زمینه علوم انسانی با هم تناسب ندارند، اضافه کرد: ما بیشتر از آنکه دانش درجه اول در علوم انسانی اسلامی تولید بکنیم حرف در رابطه با آن زده ایم و این حرف ها هم توأم با خیلی از کژتابی ها است و ساحت فکری آن هم تنقیح و نهادینه نشده است و در مباحث روش شناسی هم وفاق نسبی نداریم و این چالش بزرگی است.
علوم انسانی در مدیریت کشور جایگاه رفیعی ندارد
واعظی افزود: چالش دیگر، جدی نگرفتن حکمرانی علم در حوزه علوم انسانی است؛ اساساً دو مشکل وجود دارد؛ اول این که علوم انسانی در ساحت مدیریت کشور جایگاه رفیعی ندارد و به جای محوریت علم در حکمرانی با غلبه شبه علم و تجارب فردی و نگاه های گروهی مواجهیم و این ضعف عامی است؛ تلاش هایی شده است ولی پیوند طبیعی میان مقوله حکمرانی و تولید دانش وجود ندارد.
وی افزود: همینطور در خود حکمرانی علم هم مشکل داریم و آن وجود نگاه اقتدارگرایانه و پروژه ای دانستن علوم انسانی اسلامی است؛ بدون تردید ایجاد زیرساخت، شرط لازم برای تحقق علوم انسانی اسلامی است یعنی اگر در رأس مدیریت مراکز علوم انسانی ما کسانی وفادار به علوم انسانی اسلامی نباشند قهرا ضربه خواهیم خورد و برعکس اگر مدیران وفادار باشند کمک زیادی به توسعه علوم انسانی اسلامی خواهد شد ولی نگاه پروژه ای و از بالا به پایین غلبه دارد و نتیجه معکوس می دهد.
استاد دانشگاه باقرالعلوم (ع) با اشاره به اینکه باید بدنه رسمی و غیررسمی علمی کشور به حرکت در آید تا علوم انسانی اسلامی محقق شود، اظهار داشت: مشکل بنیادی و اصلی در علوم انسانی اسلامی اینست که ما در برزخ بی مبنایی به سر می بریم و ساحت فکری که مولد تمدن و علم متناسب با این تمدن است تولید نشده است و در برزخ تعلق خاطر به سنت و مدرنیته گیر کرده ایم و جامعه علمی ما هم در این برزخ قرار دارد بنابراین موتور حرکت علوم انسانی اسلامی به کار نیفتاده است با این که ایده و طرح و فکر مقدسی داریم ولی همانند تمدن اسلامی در قرون گذشته انسان متمدن اسلامی را تربیت نکرده ایم.
در ادامه این نشست حجت الاسلام و المسلمین پارسانیا عضو هیأت دانشگاه تهران با موضوع: «جامعه شناسی تاریخی ایده های دانشگاه اسلامی» به ایراد سخن پرداخت.
بخش پایانی برنامه هم به مناظره بین حجت الاسلام احمد رهدار و سید جواد میری با موضوع: «نظام اسلامی و روایت نسبت ایده های وحدت حوزه و دانشگاه» اختصاص داشت.
لازم به ذکر است ادامه این نشست ها طی دو هفته با مبحث «بررسی مناسبات نهاد علم و اجرا» و «بررسی ایده دانشگاه اسلامی» در دانشکده گان فارابی دانشگاه تهران و دانشگاه قم برگزار می شود.
منبع: نور معرفت
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب