مهدی مسائلی در گزارش نور معرفت مطرح كرد؛
اشکال رسانه ها این است که دینداری را فقط تعظیم شعائر معنا می کنند
مهدی مسائلی اظهار داشت: رسانه های بیگانه می کوشند مفاهیمی مانند خانواده، همسر، فرهنگ حیا و عفاف و غیره را به مفاهیم دیگری تبدیل کنند و به این وسیله زندگی مورد تاکید و تأیید دین را از بین ببرند.
خبرگزاری مهر - گروه دین و آیین- فاطمه علی آبادی: یکی از با اهمیت ترین وظایف و رسالت های مهم مسلمانان نشر و ترویج درست معارف و مفاهیم دین است و امروزه که در عصر فرا ارتباطات قرار داریم می توان گفت امکانات و ابزارهایی از قبیل رسانه و فضای مجازی این فرصت را فراهم نموده تا بتوان با اطلاع رسانی صحیح، اندیشه پروری، فرهنگ سازی و افزایش آگاهی مخاطبان، معارف دین و سبک زندگی دینی را تبلیغ کرد.
بنابراین با توجه به این که امروز تمدن سرگشته غربِ به دنبال آنست تا با بهره گیری از رسانه ها و ابزارهای نوین جنگ نرم، انسان محوری و اومانیسم را در مقابل خدامحوری ترویج کند تا ملت های مستقلی چون ملت ایران را زیر سلطه فرهنگی خود قرار دهد یکی از با اهمیت ترین رسالت و وظایف رسانه های داخلی همچون صدا و سیما، خبرگزاری ها، روزنامه ها و نشریات برای مقابله با این توطئه غربی، ترویج سبک زندگی دینی است.
بر همین اساس برای واکاوی و بررسی تأثیر. و نقش رسانه های داخلی در ترویج و تقویت سبک زندگی دینی جامعه با حجت الاسلام مهدی مسائلی محقق و پژوهشگر به گفتگو پرداختیم که حاصل آنرا در ادامه می خوانید:
* عنوان سبک زندگی دینی در سالهای اخیر در مجامع فرهنگی و مذهبی کاربرد زیادی دارد، اما برای بسیاری این تعبیر مبهم است، این عنوان چه تعریفی دارد و مؤلفه های آن چیست؟
گزاره های دینی که برای هدایت و جهت دهی زندگی انسان ها آمدند را می توان به دو بخش مستقیم و غیر مستقیم تقسیم کرد. گزاره های نمادی و عبادی مانند نماز، روزه، خواندن قرآن و سایر اعمال عبادی که در دین به آن سفارش شده است، از گزاره های مستقیم دینداری هستند و به طور معمول دینداری به این نمادها شناخته می شود. اما بخش دیگری هم وجود دارد که می تواند نشانه دینداری باشد و روح و باطن دینداری را در زندگی افراد حاکم می کند. خیلی از اخلاقیات و رویکرد های کلی از این دسته هستند.
جهان بینی دینی نیز در دسته دوم قرار دارد. جهان بینی که دین ارائه می کند مسیر زندگی انسان را تغییر می دهد. زندگی کسی که جهان بینی دینی ندارد به همین زندگی مادی ختم شده و هدف و مقصدش در همین دنیا تعریف می شود، اما کسی که جهان بینی دینی دارد هدف و مقصدی فراتر از زندگی مادی دارد، هدفش خدا و مقصدش آخرت است. تعالی انسانی چنین فردی با تعالی انسان مادی بسیار متفاوت بوده چونکه جهان بینی دینی خیلی از رفتارهای دین داران را از کسانی که دیندار نیستند، متمایز می کند.
اشتباه رسانه ای ما این است که گاهی از حداکثرهای دینی شروع می نماییم و می خواهیم به این روش مخاطب را به سمت دین سوق بدهیم در صورتیکه اثر عکس دارد و ممکنست فرد از کل دین زده بشود. ما باید از حداقل های خوبی و دینداری شروع کنیم
جهان بینی دینی سبب شکل گیری رفتارهای ایدئولوژیک می شود که قسمتی از آن رفتارها نقش مهمی در زندگی افراد ایفا می کند. این رفتارهای ایدئولوژیک منحصر به عبادات و ظواهر دینی نیست بلکه می تواند امور دین داران و حتی غیر دین داران اگر به آن عمل کنند را تصحیح کند. برای مثال می تواند در کسب معاش، تفریحات، مسائل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و غیره تغییر و تحولات عظیمی بوجود آورد. آنچه که در سالهای اخیر تحت عنوان سبک زندگی مورد توجه بوده و مقام معظم رهبری بسیار بر آن تاکید داشتند، همین بخش است. اعمال و رفتارهایی که باطن و روح دینداری را در زندگی انسان جاری می کند.
*آیا می شود بصورت مصداقی این مطلب را توضیح دهید؟
بله. علامه جوادی آملی در این زمینه می فرمایند: تفسیر علوم در نگاه مادی زندگی بصورت افقی است، اما همان علم را می توان بصورت عمودی یعنی به سمت خدا تفسیر کرد. در سبک زندگی دینی و غیر دینی هدف از تحصیل علوم متفاوت می باشد. برای مثال، انرژی هسته ای در نگاه دینداری به نفع بشر است و می توان از آن در تامین نیازها و رفاه بیشتر بشر بهره گرفت، اما همین انرژی هسته ای در نگاه مادی گرایانه می تواند تبدیل به سلاح شده و بعنوان ابزار برتری جویی نسبت به دیگران مورد استفاده قرار بگیرد. در علوم مختلف همین مساله جاری است، در نگاه غیر دینی علوم مختلف تبدیل به ابزاری جهت تسلط بر دیگران می شوند اما در نگاه دینی دستاوردهای علمی وسیله ای برای خدمت به خلق شامل مسلمان و غیر مسلمان شمرده می شود. دینداری روحیه خاضعانه و کریمانه ای به افراد هدیه می دهد و شاید این ارزشمندترین گزاره دینداری باشد. انسان دیندار مقصدش آخرت است و برای رستگاری در آن باید چنین باشد: «تِلکَ الدّارُ الآخِرَةُ نَجعَلُها لِلَّذینَ لا یُریدونَ عُلُوًّا فِی الأَرضِ وَلا فَسادًا ۚ وَالعاقِبَةُ لِلمُتَّقینَ؛ این سرای آخرت را (تنها) برای کسانی قرارمی دهیم که اراده برتری جویی در زمین و فساد را ندارند؛ و عاقبت نیک برای پرهیزگاران است!» (قصص آیه ۸۳) بدین سبب سبک زندگی دینی علاوه بر عبادات، شعائر و نمادهای دینی، جاری شدن روح و بطن دینداری در زندگی افراد است.
گاهی اوقات برداشت از سبک زندگی دینی این است که افراد باید به گذشته برگردند. در صورتیکه اینگونه نیست در عصر حاضر و باتوجه به پیشرفت ها و تکنولوژی های به دست آمده نیز می توان روحیات دینی را در زندگی به جریان انداخت.
*رسانه ها چه نقشی در ترویج سبک زندگی دینی دارند؟
امروز رسانه جزئی از زندگی افراد شده است و حتی می توان گفت برخی افراد خود جزئی از رسانه شده اند. در گذشته رسانه ها محدود بوده و گستردگی و عمومیت امروز را نداشتند و مقطع کمی از زندگی افراد درگیر رسانه بود. اما امروز رسانه ها گسترش یافته، ارتباطات سریع تر شده و هر فرد تبدیل به یک رسانه شده است. بخش زیادی از زندگی مردم با رسانه آمیخته است. این مسئله هم می تواند فرصت باشد هم تهدید. امروز در کنار تلویزیون، رسانه های مجازی وجود دارد که می تواند امکانات بیشتری را در اختیار تبلیغ رسانه ای بگذارد. فضای مجازی بر خلاف اسمش یک فضای حقیقی است که افراد در آن زندگی می کنند و افکار و احساسات خودرا بروز می دهند. در دو سال اخیر نیز بواسطه کرونا زندگی در این فضا گسترش بیشتری پیدا کرد و خیلی از نمادهایی که تظاهر بیرونی داشت امروز در فضای رسانه ظاهر می شود. از این جهت رسانه نقش مهمی در زندگی افراد ایفا می کند. تحولات رسانه ای بسیار زیاد و با سرعت اتفاق می افتد و ما برای کار در رسانه باید سرعت لازم را داشته باشیم تا بتوانیم از این ظرفیت گسترده استفاده نمائیم.
*در صحبت هایی که داشتید صحبت از تهدید و فرصت های رسانه ای شد، حال بفرمائید رسانه ها باتوجه به گستردگی فضای رسانه ای در ترویج سبک زندگی دینی با چه تهدیدها و فرصت هایی مواجه هستند؟
در فضای رسانه ای جریان رقیب زندگی مادی و سکولار را ترویج می کند، این جریان دین را نه فقط از زندگی اجتماعی بلکه از زندگی مادی نیز جدا می کند. جریان مادی و سکولار تضادها و تقابل هایی را در زندگی دینی ایجاد و تبلیغ می کند که باید مورد توجه دین داران و رسانه های آنها قرار بگیرد. متأسفانه در این بین دین داران نیز گرفتار لطمه می شوند از این جهت که رسانه ها در تقابل با جریان مادی بیشتر بر بخش نمادین و شعاری دین تمرکز می کنند و حتی گاهی بخش نمادین به تمامیت دینداری ختم می شود. به بیان دیگر این طور القا می شود که اگر کسی نمادهای دینی را تعظیم کرد، دیندار و اگر کسی به این نمادها توجه نداشت بی دین است. اشکال رسانه ها در این است که دینداری را تعظیم شعائر معنا می کنند و آن بخش از دین که روح و باطن دینداری است کمتر مورد توجه آنها قرار می گیرد. برای مثال یکی از موارد مهمی که در تغییر سبک زندگی باید مورد توجه رسانه ها قرار بگیرد، اخلاقیات است.
از طرف دیگر و باتوجه به نقش گسترده رسانه در زندگی امروز بحث تربیت رسانه ای دارای اهمیت ویژه ای است که نباید مورد غفلت قرار بگیرد. از طرفی دیگر ما درباره پاسخ به مشکلات علمی و عملی کار با رسانه نیز در مباحث دینی کم کار بوده ایم. بطورمثال همانطور که می دانیم مباحث رساله های عملیه مراجع از موضوعات مورد ابتلای بیشتر شروع می شود و به همین ترتیب ادامه پیدا می کند. باتوجه به اهمیت و گسترش رسانه می توان گفت احکام رسانه ای از موارد با ابتلای فراوان است که همه اقشار حتی نونهالان را تحت تأثیر قرار داده و هر فردی به صورتی با آن درگیر است و باید در ابتدای رساله ها درباره آن روشنگری شود.
بسیاری از مطالب مانند مباحث اخلاقی که در گذشته بصورت سنتی بیان می شد امروز و در رابطه با بحث رسانه نیازمند یک واگویی و تبیین جدید است. برای مثال مقام معظم رهبری در کلاس درس خارج فقه و اصول در بحث غیبت، غیبت در رسانه ها و فضای مجازی را مطرح نمودند. این نشان میدهد که بحث رسانه ابعاد و زوایای مختلفی دارد و باید مورد بررسی و واکاوی علمی قرار بگیرد. بحث درباره رسانه به دو بخش مقدمات علمی ورود به رسانه و تربیت رسانه ای تقسیم می شود. امروز و باتوجه به مسئله کرونا نوجوانان و حتی نونهالان وارد فضای مجازی و رسانه شدند. استفاده از این ابزار بدون تربیت رسانه ای ممکنست یک انحراف جدی بوجود آورد. تربیت رسانه ای هم از جهت اجتماعی مورد قبول عقلای عالم است و هم از جهت دینی و مؤلفه های اخلاقی بر آن تاکید می شود. بدین سبب لازم است در بازنویسی کتب درسی تربیت رسانه ای مورد توجه قرار بگیرد.
*تأثیرگذاری رسانه های داخلی در ترویج سبک زندگی دینی و تحکیم باورها و اعتقادات مردم را به چه صورت ارزیابی می کنید؟ آیا رسانه های داخلی در ترویج سبک زندگی دینی موفق بودند؟
امروز شاهد می باشیم عده ای از مردم از رسانه ملی جدا شده و به رسانه های خارجی و ماهواره ای روی آوردند. علت این است که رسانه های داخلی بیشتر ایدئولوژیک محور عمل کردند تا حقیقت محور. رسانه های خارجی رقیب در ترویج سبک زندگی غیر دینی نمایش حقیقت محوری می دهند و ژست حقیقت محوری به خود می گیرند. بااینکه کسی که به آن رسانه ها مراجعه می کند پس از مدتی متوجه وجه ایدئولوژیک و ضد دین آنها شده و از آنها نیز دل زده می شود، اما وقتی می خواهند به رسانه های داخلی برگردند رسانه ای که آنها را با حقایق آشنا کند نمی یابند.
رسانه های بیگانه می کوشند مفاهیمی مانند خانواده، همسر، فرهنگ حیا و عفاف و غیره را به مفاهیم دیگری تبدیل کنند و به این وسیله زندگی مورد تاکید و تأیید دین را از بین ببرند. بعضی معتقدند آنها سبک زندگی سکولار را ترویج می کنند، این زندگی سکولار نیست بلکه سبک زندگی ضدیت با دین است
متأسفانه رسانه های ما نتوانستند در فرم و قالب تغییر ایجاد کنند. لازم است فرم ها و قالب ها تغییر کرده و یک فضای تحلیلی برای مخاطب ایجاد شود. چرا باید با تحمیل عقاید دیگران را به اندیشه های خودمان دعوت کنیم؟! در بحث های دینی تضارب آرا کمتر در رسانه ها دیده می شود. بحث آزاداندیشی بسیار مطرح و طرفداری می شود اما در عمل اگر اشخاص بخواهند نظر شخصی خودرا بدهند توسط بعضی نهادها و حتی توسط مردم مورد هجمه قرار می گیرند، اگر آزاداندیشی وجود نداشته باشد رشد کیفی دین را شاهد نخواهیم بود ممکنست از جهت کمی تظاهر به دینداری در رسانه ها زیاد شود اما کیفیت در تبلیغ دین اتفاق نخواهد افتاد. البته منظور از آزاداندیشی چارچوب شکنی نیست بلکه آزادی بیان در قالب های دینی مدنظر است. گاهی چارچوب ها را آنقدر تنگ و محدود می کنند که تنها در یک جهت و مصداق می شود صحبت کرد.
* چه اشکالاتی به تبلیغات دینی ما در رسانه ها وارد است؟
اشکالی که به تبلیغ رسانه ای دین داران وارد است این است که سبک و روش تبلیغ نادرستی را در پیش می گیرند. برای مثال برخی دین داران نوعی توطئه گرایی افراطی را در رسانه ها ترویج می کنند. این روش افراد را از فضای عقلانیت و رشد دور کرده و آنها را به سمت کارهای سلبی هدایت می کند. به این معنا که هر کاری در فضای رسانه انجام می دهند، ضمن توطئه دشمنان تعریف می شود، در این فضا کارهای اثباتی و تثبیتی کم می شود. پدیده توطئه گرایی و توهم گرایی افراطی توسط برخی دین داران در رسانه ها ترویج می شود. این پدیده نگاه تبلیغی به دین را به سمتی می برد که لطمه هایش بیشتر از تبلیغاتی است که به نفع دین انجام می شود.
از دیگر انحرافاتی که در تبلیغ دین مشاهده می شود استفاده از ابزار نامشروع و غیر اخلاقی در مقابل مخالفان است. در این سبک هدف وسیله را توجیه می کند. این افراد از توهین، تخریب، تهمت و افترا در رسیدن به اهداف خود استفاده می نمایند حتی اگر هم بطور مستقیم به کار نبرند به مبانی توهین و افترا مشروعیت بخشی می کند. همین مورد سبب سوء استفاده مخالفان شده و تمام سخنان دین داران را بر این گزاره ها نسبت می دهند. در سالهای اخیر نمونه این مسئله زیاد اتفاق افتاده است، رسانه های خارجی می گویند مبنای کسانی که سبک زندگی دینی را ترویج می کنند، برمبنای مشروعیت توهین و افترا مقابل دشمنان و مخالفان است و هر چه ما انجام می دهیم بر این مبنا حمل می کنند، آنها مانور عظیمی در این قضیه دادند و از آن به نفع خود بهره می برند.
البته برخی از دین داران نیز واقعاً به این مبنا اعتقاد دارند و این انحرافات را به دین نسبت می دهند، پس علما و کسانی که نقش هدایت گری در زندگی دینی را دارند باید وارد شده و از دین رفع بهتان کنند و برداشت های نادرستی که به دین نسبت داده می شود را به صراحت نفی کنند.
در فضای رسانه جبهه های مختلفی تعریف می شود؛ یک جبهه متعلق است به فعالیت کسانی که روشی خلاف دین و در ضدیت با دین دارند و جبهه دیگر جبهه دین دارانی است که روش های انحرافی را در دین ترویج می کنند. خطر و لطمه گروه دوم از گروه اول کمتر نیست و می توان گفت گروه دوم ابزار حمله به دین را برای گروه اول فراهم می آورد.
* رسانه های فارسی زبان بیگانه چه راهبرد و استراتژی در تقابل با دین دارند؟
در فضای رسانه های خارجی در امر تقابل با دین چند استراتژی مطرح است؛ آنها در ترویج سبک زندگی مادی روابط فردی دینداری را از بین می برند و ماهیت دینداری را غیرممکن جلوه می دهند. رسانه های بیگانه می کوشند مفاهیمی مانند خانواده، همسر، فرهنگ حیا و عفاف و غیره را به مفاهیم دیگری تبدیل کنند و به این وسیله زندگی مورد تاکید و تأیید دین را از بین ببرند. بعضی معتقدند آنها سبک زندگی سکولار را ترویج می کنند، این زندگی سکولار نیست بلکه سبک زندگی ضدیت با دین است. حمایتی که این رسانه ها از روابط نامشروع می کنند به پای روابط سالم نمی رسد. آنها در حقیقت مقابل دین و دینداری ایستادند.
*چطور می شود در جامعه دینی که مردم اعتقادات و باورهای دینی دارند، جذب این رسانه ها می شوند؟
این مسئله علل و عوامل مختلفی دارد. یک عامل این است که قالب کارهای ما قالبی مناسب و همگام با زمان نیست. حتی گاهی در مقابل قالب های جدید موضع گیری می نماییم. ابتدا با قالب ها می جنگیم بعد که نمی توانیم آنرا از بین ببریم در آن هضم می شویم.
عامل دیگری که در جذب مخاطب به رسانه های بیگانه مؤثر است این است که ما در برداشت رسانه ای سیاست نگری نداریم. به این معنا که ما در انتقال رسانه ای از خود سرسختی نشان می دهیم و انعطاف رسانه ای نداریم.
مدارا در بحث رسانه مسئله مهمی است که در جذب مخاطب اثر گذار است. ما باید در رسانه تفکرات مختلف را نشان بدهیم. متأسفانه رسانه های ما در بیان و گفتار کمی خشک و سرسخت هستند و این مخاطب را دل زده می کند و به قول رسانه های معاند مخاطب گمان می کند می خواهند به زور او را به بهشت ببرند در صورتیکه هدف این نیست، هدف هدایت گری است. هدایت گری با مدارا و ترسیم نقاط مختلف و گفتارهای متفاوت صورت می گیرد، منظور از سیاست نگری در رسانه همین مسئله است که رسانه با مخاطبین مدارا کند.
رسانه با مخاطبین متفاوتی در نگاه و سلایق مواجه می باشد. افراد با نگرش های مختلف دینی و حتی ضد دینی وجود دارند. اگر رسانه تنوع برنامه برای همه افراد و گروه ها نداشته باشد شکست خواهد خورد. برای مثال در روزهای سوگواری رسانه برای همه مخاطبین با سلایق مختلف برنامه ندارد و فردی که نمی تواند سلیقه خودرا در صداوسیما پیدا کند اگر امکان استفاده از ماهواره داشته باشد سریعاً به آن منتقل می شود اگر هم ماهواره نداشته باشد حالت تنفر و بغض نسبت به رویکرد رسانه در او پدید می آید.
بعضی از ابعاد دینداری اختصاص به قشر خاصی دارد و نباید آنرا در فضای رسانه تعمیم داد. رسانه باید برای همه مردم با سلایق مختلف برنامه تبلیغی داشته باشد. سیاست صحیح تبلیغ رسانه ای شروع از حداقل ها برای رسیدن به حداکثرها است. اشتباه رسانه ای ما این است که گاهی از حداکثرهای دینی شروع می نماییم و می خواهیم به این روش مخاطب را به سمت دین سوق بدهیم در صورتیکه اثر عکس دارد و ممکنست فرد از کل دین زده بشود. ما باید از حداقل های خوبی و دینداری شروع نماییم، همان کاری که دشمنان کردند آنها از هجمه مقابل حداقل ها شروع کردند وقتی که حداقل ها از بین رفت، پایه و اساس دینداری نیز از بین می رود.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب